Αναζωογόνηση και πράσινη στροφή των ναυπηγείων

Πράσινος μετασχηματισμός της ναυπηγικής βιομηχανίας

Συμπέρασμα της διημερίδας που οργάνωσε ο Νίκος Χρυσόγελος στις Βρυξέλλες: 

Τα ναυπηγεία μπορεί να αναζωογονηθούν και να επιβιώσουν στο πλαίσιο ενός συνεκτικού, οργανωμένου και συμφωνημένου μετά από διάλογο πράσινου σχεδίου για συμπλήρωση των παραδοσιακών δραστηριοτήτων τους με κατασκευές και υπηρεσίες σε πράσινους τομείς (μετασκευές πλοίων και κατασκευές νέων πλοίων που θα επιτυγχάνουν υψηλές περιβαλλοντικές και ενεργειακές επιδόσεις, κατασκευές τμημάτων πράσινης τεχνολογίας στους τομείς της ανανεώσιμης ενέργειας κα). Η ναυπήγηση, εφόσον υπάρξει ένα σχέδιο βιωσιμότητας, ακτοπλοϊκών σκαφών που θα συνδέουν τα νησιά μεταξύ τους και θα είναι υψηλής ενεργειακής επίδοσης, θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους και να δώσει δουλειές στα ναυπηγεία.

 

Εισηγήσεις στην ενότητα “Πρασίνισμα ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας”

1. Wolfgang Hehn(Γενική Διεύθυνση Επιχειρήσεων και Βιομηχανίας της ΕΕ), σχετικά με τις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το πρασίνισμα της ναυπηγικής βιομηχανίας. Δείτε την παρουσίαση εδώ
2. Torsten Klimke (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Μεταφορών), Ικανοποιώντας τη ζήτηση: η ανάγκη για πιο πράσινα πλοία. Δείτε τη παρουσίαση εδώ
3. Reinhard Lüken (Ένωση Ευρωπαϊκών Ναυπηγείων), Βελτίωση των τεχνολογικών προϊόντων και υπηρεσιών στο τομέα της ναυπηγικής βιομηχανίας. Δείτε τη παρουσίαση εδώ
4. Francisco del Castillo (FundaciónSOERMAR), ΕρευνητικόΠρόγραμμα. Δείτε τη παρουσίαση εδώ
5. Νικήτας Νικητάκος (Πανεπιστήμιο Αιγαίου), Πράσινες υπεράκτιες κατασκευές: μια βιώσιμη προσέγγιση για τα Ευρωπαϊκά ναυπηγεία. Δείτε τη παρουσίαση εδώ

Αναλυτικά

Η 2^η ενότητα ξεκίνησε με εισήγηση του Wolfgang Hehn από τη Γενική Διεύθυνση Επιχειρήσεων και Βιομηχανίας της ΕΕ σχετικά με τις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το πρασίνισμα της ναυπηγικής βιομηχανίας, δηλαδή τη βελτίωση στις περιβαλλοντικές επιδόσεις των πλοίων, και τη διαφοροποίηση (ή «μετασχηματισμό» ή "μεταστροφή"), δηλαδή την πλήρη ή μερική αλλαγή του προγράμματος παραγωγής του ναυπηγείου για την αξιοποίηση νέων επιχειρηματικών ευκαιριών, διακριτές επιλογές που απαιτούν διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα και στρατηγικές. 

 

Σε ότι αφορά το πρασίνισμα της ναυπηγικής βιομηχανίας, ο εισηγητής ανέλυσε ότι μέσα από τη δημόσια και ιδιωτική έρευνα την τελευταία δεκαετία, η Ευρώπη διαθέτει τεχνικές λύσεις για πολλά θέματα και πρέπει πλέον να κατευθύνει τις ενισχύσεις της σε καινοτόμα πράσινα έργα εφαρμογής στην πράξη (παράδειγμα: πλυντρίδες για τον έλεγχο των εκπομπών θείου). Αυτό γίνεται αναγκαίο και από τις δραματικές αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο, όπου μια σειρά κανονισμών μπαίνουν άμεσα σε εφαρμογή σε σχέση με τις εκπομπές CO2, Sox, NOxκαι τη διάθεση του έρματος, αλλά και από την τεράστια αύξηση στις τιμές των καυσίμων για πλοία που κάνει σημαντική τη μεγαλύτερη ενεργειακή τους απόδοση. Ως αποτέλεσμα, ένας πολύ μεγάλος αριθμός νέων πλοίων που ναυπηγήθηκαν την περίοδο της άνθησης της παγκόσμιας ναυπηγικής βιομηχανίας (2004-2008) με κριτήριο το μέγεθος και την ταχύτητα, είναι πλέον παρωχημένα και οι νέες παραγγελίες στρέφονται σε πιο «πράσινα» πλοία. Είναι μια μεγάλη πρόκληση και ευκαιρία για τα ευρωπαϊκά ναυπηγεία να προχωρήσουν σε μια ταχεία εφαρμογή των καινοτομιών που θα προλάβει τον διεθνή ανταγωνισμό, αλλά βέβαια μέσα σε ένα πολύ δύσκολο οικονομικό κλίμα.

 

Στη συνέχεια ο Wolfgang Hehn παρουσίασε τις δυνατότητες διαφοροποίησης στη ναυπηγική βιομηχανία, που είναι στενά συνδεδεμένες με την υπεράκτια μηχανική, για παραγωγή και συντήρηση εξειδικευμένων πλοίων εφοδιασμού, γεωτρύπανων και εξεδρών για υπεράκτιες εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά και υπεράκτια αιολικά πάρκα. Η σημερινή κρίση δίνει προοπτικές στις υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ελπίδες για ευκαιρίες απασχόλησης στη ναυπηγική βιομηχανία στην Ευρώπη.

 

Αυτό που χρειάζεται, κατέληξε ο εισηγητής,  είναι η ταχεία και κατάλληλη στροφή των χρηματοδοτήσεων, ώστε να αντιμετωπιστεί ο διεθνής ανταγωνισμός. Στο πλαίσιο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντική η αναθεώρηση της πρωτοβουλίας Leadershipγια την ενίσχυση της ναυπηγικής βιομηχανίας, με έμφαση στη γνώση και την κατάρτιση για καινοτομία, έτσι ώστε η Ευρώπη –μεταξύ άλλων- να διατηρήσει την κορυφαία θέση που κατέχει στην κατασκευή ειδικευμένων πλοίων, όπως τα κρουαζιερόπλοια και επιβατηγά, οι βυθοκόροι και τα παράκτια σκάφη εφοδιασμού.

 

Ο Torsten Klimke, από τη Γενική Διεύθυνση Μεταφορών και Κινητικότητας της ΕΕ, ανέλυσε τη ζήτηση, τις ανάγκες για πιο πράσινα πλοία, με αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, καλύτερο σχεδιασμό και λειτουργία –στην προοπτική και της τελικής ανακύκλωσης του ίδιου του πλοίου-, χρήση ντήζελ, βιοκαύσιμων, υδρογόνου αλλά και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εγκατάσταση πλυντρίδων για τις εκπομπές επιβλαβών αερίων, επεξεργασία αποβλήτων και έρματος, αλλά  και δυνατότητες αξιοποίησης παροχών χερσαίας ηλεκτρικής ενέργειας στα λιμάνια –για τη μη χρήση των βοηθητικών μηχανών εκεί και τον περιορισμό της ρύπανσης.

 

Ο εισηγητής τόνισε ότι τα βραχυπρόθεσμα μέτρα έχουν ήδη τεθεί και είναι:

• οι Θαλάσσιες Αρτηρίες στο πλαίσιο του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών (TEN-T) που περιλαμβάνουν μελέτες και έργα που υποστηρίζουν την μείωση των eεπιπτώσεων  των θαλάσσιων μεταφορών στο περιβάλλον.
• το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας του MarcoPoloγια το 2012 (64,6 εκατομμύρια €) δίνει προτεραιότητα σε θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων με "την εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών ή επιχειρησιακών πρακτικών που μειώνουν σημαντικά τις εκπομπές των θαλάσσιων μεταφορών ".
• τα δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για την εμπορική ναυτιλία.

Θα πρέπει όμως να προχωρήσουν συμπληρωματικά νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις που θα διευκολύνουν την ασφαλή εφαρμογή και χρήση των πράσινων τεχνολογιών στα πλοία και τα εναλλακτικά καύσιμα, αλλά και διευκολυνθεί ο διάλογος, η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και η συνεργασία μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων μερών.

 

Στη συνέχεια ο Torsten Klimke αναφέρθηκε στο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), ως εναλλακτικό καύσιμο για τη ναυτιλία, που παρουσιάζει:

• Σημαντικά οφέλη για το περιβάλλον (δραστική μείωση εκπομπών SOχ, σημαντική μείωση εκπομπών NOxκαι σωματιδίων, μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου)
• Διπλασιασμό της διάρκειας ζωής των κινητήρων
• Μικρότερες τιμές από το πετρέλαιο  

Για την εξάπλωση της χρήσης του από τα πλοία, θα πρέπει να ενισχυθεί το δίκτυο προμηθευτών του καυσίμου και οι τερματικοί σταθμοί στα λιμάνια, ώστε να μειωθούν και οι τιμές, να επιταχυνθούν διευρωπαϊκά οι διαδικασίες αδειοδότησης εγκαταστάσεων αποθήκευσης, και να υπάρξει κατάρτιση του προσωπικού και σπάσιμο του φόβου.

 

Τέλος ο εισηγητής αναφέρθηκε στη Λευκή Βίβλο της ΕΕ για τη μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου, η οποία προβλέπει ελάχιστη μείωση κατά 40% για τη ναυτιλία μέχρι το 2050 (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005) και επιπλέον σε περίπτωση:

• Αύξησης μεταφορών κατά 50%: μείωση 60% των εκπομπών
• Αύξησης μεταφορών κατά 100%: μείωση κατά 70%.

Ακολούθησε η εισήγηση του Reinhard Lüken, από την Ένωση Ευρωπαϊκών Ναυπηγείων, ο οποίος αρχικά παρουσίασε την Ένωση στην οποία ανήκουν 22 εθνικές ενώσεις επιχειρήσεων του ναυτιλιακού τομέα από 15 χώρες, που ασχολούνται με τον σχεδιασμό, κατασκευές, εφοδιασμό και υπηρεσίες για εμπορικά πλοία, σκάφη αναψυχής, υπεράκτιες εγκαταστάσεις, έχουν ετήσιο τζίρο 30 δις € και απασχολούν 500.000 εργαζόμενους.

 

Στη συνέχεια ο εισηγητής παρουσίασε τις εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο (κλιματική αλλαγή, υπερπληθυσμός, αύξηση τιμών πετρελαίου) που δημιουργούν ζήτηση για νέα προϊόντα στο ναυπηγικό τομέα, όπως συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας, χρήση εναλλακτικών καυσίμων, απαιτήσεις ασφάλειας, αλλά και εγκαταστάσεις και μέσα για υπεράκτιες ΑΠΕ, εξορύξεις υπεράκτιες, βαθιάς θάλασσας και στην Αρκτική. Σε παγκόσμιο επίπεδο ο κλάδος των ναυπηγείων βρίσκεται σε ανάπτυξη, η οποία όμως επικεντρώνεται στις χώρες της Ανατολής (Ιαπωνία, Κορέα, Κίνα).

 

Ο Reinhard Lüken αναφέρθηκε στη συνέχεια στις προκλήσεις που δημιουργούν οι διεθνείς τάσεις για την ευρωπαϊκή ναυπηγική που μπορούν να υποστηριχθούν με βάση την υπό αναθεώρηση ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Leadership, η οποία θα πρέπει να ανοίξει σε νέες ιδέες και να χαρακτηρίζεται από: έξυπνο και απλό πλαίσιο διαχείρισης, νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, έρευνα και ανάπτυξη, κατάρτιση και στήριξη της απασχόλησης.

 

Κατέληξε δε ο εισηγητής προτείνοντας ένα σχήμα «γαλάζιων» συμπράξεων δημόσιου –ιδιωτικού τομέα για την από κοινού κατασκευή και εκμετάλλευση πλοίων και ναυτιλιακών συστημάτων, με ευρωπαϊκή επιχορήγηση (πχ. Από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων). 

 

Επόμενος εισηγητής ο Francisco del Castillo, από την Fundación SOERMAR, ο οποίος παρουσίασε το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα eco-REFITec, που χρηματοδοτείται από το 7^ο Πρόγραμμα –Πλαίσιο με 2,5 εκατ. €. Το πρόγραμμα, στο οποίο συμμετέχουν 3 φορείς από 9 χώρες, σχεδιάστηκε για να δώσει απαντήσεις στην ευρωπαϊκή ναυπηγική βιομηχανία ώστε να μειώσει το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα και να εκμεταλλευτεί την αυξανόμενη αγορά των μετασκευών για περιβαλλοντική αναβάθμιση, αλλά και στη ναυτιλία, ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της νομοθεσίας.

Πιο συγκεκριμένα, ο εισηγητής ανέλυσε τις δράσεις του προγράμματος που στοχεύουν στην εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου πακέτου προϊόντων Πληροφορικής στα επισκευαστικά ναυπηγεία και τις ΜΜΕ, το οποίο θα περιλαμβάνει:

• μια καινοτόμο μέθοδο ανάλυσης και βελτιστοποίησης των διαδικασιών μετασκευής και των απαιτούμενων υλικών και εξαρτημάτων, με βάση την περιβαλλοντική τους απόδοσης αλλά και τη διαθεσιμότητά τους
• ένα καινοτόμο πλαίσιο λογισμικών εφαρμογών, με μια βάση δεδομένων για τις οικολογικά καινοτόμες μεθόδους μετασκευής, και μοντέλα ανάλυσης του κύκλου ζωής και διαχείρισης της λειτουργίας υφιστάμενων πλοίων μετά τη μετασκευή.

Τελευταίος εισηγητής ήταν ο Νικήτας Νικητάκος από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ο οποίος αφού παρουσίασε τις αναπτυσσόμενες βιώσιμες προσεγγίσεις για τα ευρωπαϊκά ναυπηγεία που βασίζονται σε πράσινες υπεράκτιες κατασκευές, ανέλυσε τις ιδιαίτερες ευκαιρίες που υπάρχουν για την Ελλάδα. Το Ελληνικό μοντέλο ανάπτυξης θα έπρεπε να αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας- ήλιος, άνεμος, θάλασσα- και να σχεδιάζεται ώστε να έχει:

• Καινοτομία
• Αγορά
• Ελληνική προστιθέμενη αξία
• Θέσεις εργασίας
• Πράσινη / οικολογική ανάπτυξη
• Δυνατότητα εξαγωγών
• Επενδυτικό ενδιαφέρον

Υπάρχουν ήδη σχετικές μελέτες από πολλές πανεπιστημιακές ομάδες σε συνεργασία με φορείς, με χαρακτηριστικά παραδείγματα που ενδιαφέρουν τη ναυπηγική βιομηχανία; την πλωτή οικολογική αφαλάτωση, τις πλωτές ανεμογεννήτριες, την αξιοποίηση της κυματικής ενέργειας, τις πλατφόρμες πολλαπλού σκοπού και το οικολογικό πλοίο διαχείρισης απορριμμάτων για νησιά.

 

Αναφερόμενος ιδιαίτερα ο εισηγητής στην πλωτή οικολογική αφαλάτωση, παρουσίασε την ελληνική Υδριάδα, καινοτόμο ώριμη λύση, δοκιμασμένη πλέον στη θάλασσα του Αιγαίου εδώ και πέντε χρόνια, η οποία δεν χρησιμοποιεί άλλα καύσιμα ή χημικά, τοποθετείται μακριά από την ακτή ώστε να μη επιδρά στο περιβάλλον των νησιών, είναι μεταφερόμενη και μπορεί εύκολα να αλλάξει θέση αν στο μέλλον απαιτηθεί και έχει χαμηλό κόστος λειτουργίας και συντήρησης 0,3 €/m3. Είναι η απάντηση για την  αντιμετώπιση της λειψυδρίας με την αφαλάτωση, η οποία αν βασίζεται στις παραδοσιακές τεχνολογίες, μπορεί να αυξήσει την ενεργειακή κατανάλωση κατά 15-50 % στις μεσογειακές χώρες, αλλά μπορεί να συμβάλλει επίσης στην αξιοποίηση των πλούσιων υποθαλάσσιων πηγών νερού.

 

Στη συνέχεια ο Νικήτας Νικητάκος αναφέρθηκε στις ευκαιρίες που μπορεί να υπάρξουν για τα ελληνικά ναυπηγεία αν εμπλακούν στην κατασκευή των θαλάσσιων αιολικών πάρκων στην Ελλάδα, που ήδη δημιουργούν μια νέα αγορά με σχεδιαζόμενες μέχρι τώρα επενδύσεις περίπου 6 δις €, με συμμετοχή στην κατασκευή τμημάτων των πλωτών ανεμογεννητριών αλλά και τα συμβόλαια συντήρησης μετά την ολοκλήρωση (εκτιμάται διεθνώς ότι το 1/3 περίπου αντίστοιχων επενδύσεων μπορεί να αξιοποιηθεί από τοπικές επιχειρήσεις).

 

Ολοκληρώνοντας ο εισηγητής αναφέρθηκε επίσης στην ανταγωνιστική θέση που η κυματική ενέργεια αποκτά σε άλλες χώρες όπως η Πορτογαλίας, στις ευκαιρίες από την κατασκευή νέων συστημάτων ιχθυοκαλλιεργειών ανοιχτής θάλασσας –τα οποία δεν θα επιβαρύνουν το παράκτιο περιβάλλον- αλλά και πλωτών εξεδρών για περιβαλλοντικές παρατηρήσεις, και τέλος στην ιδέα κατασκευής οικολογικού πλοίου ολοκληρωμένης διαχείρισης με πλήρη ανακύκλωση και ενεργειακή αξιοποίηση απορριμμάτων για νησιά

 

Η Ενότητα και η ημερίδα ολοκληρώθηκαν με ευρεία συζήτηση και σημαντικές παρεμβάσεις των προσκεκλημένων από Ελληνικούς φορείς σε θέματα σχετικά με:

• τις δυνατότητες άρσης των απαγορεύσεων εμπορικών δραστηριοτήτων για τα Ελληνικά Ναυπηγεία
• την ανάγκη προώθησης /ενίσχυσης επενδύσεων στον τομέα της ναυπηγοεπισκευής στη Νότια Ευρώπη στη βάση νέων «έξυπνων» πολιτικών και στην κατεύθυνση της πράσινης ανάπτυξης
• τις δυνατότητες χρηματοδότησης της πράσινης καινοτομίας μέσα από νέα εργαλεία και πηγές.