Επέκταση συγκρούσεων για το νερό;

Η μείωση των βροχοπτώσεων, η εξάντληση των υπόγειων αποθεμάτων νερού λόγω υπεράντλησης και κακών πρακτικών, η αύξηση της κατανάλωσης νερού οδηγεί σε ένταση των συγκρούσεων μεταξύ των διαφόρων χρήσεων νερού.

Συγκρούσεις μεταξύ χωρών
Μεγάλο ποσοστό των νερών μοιράζεται μεταξύ χωρών, το νερό και ο υδροφόρος ορίζοντας δεν γνωρίζουν τοπικά, διοικητικά ή εθνικά σύνορα. Το νερό δεν είναι ίσα κατανεμημένο στο χώρο και το χρόνο σε ολόκληρο τον πλανήτη, ούτε από χώρα σε χώρα, ή από περιοχή σε περιοχή. Κάποια γεωγραφικά τμήματα του πλανήτη είναι πιο πλούσια σε «γαλάζιο χρυσό», ενώ άλλα όχι. Το νερό ως αγαθό άνισα κατανεμημένο και σε ανεπάρκεια, αποτελεί συχνά «μήλον της έριδος» μεταξύ των διαφόρων χρηστών - καταναλωτών του. Μία από τις συχνές εστίες τριβής μεταξύ κρατών είναι η διαχείριση των «κοινών» υδάτων τους.
Η Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών “Νερό για τη Ζωή, Νερό για τους Ανθρώπους” (2003), εντοπίζει 263 διεθνείς διασυνοριακές λεκάνες απορροής (λεκάνες όπου καταλήγουν τα νερά), οι οποίες αποτελούν αιτία συγκρούσεων για το νερό. Οι περιοχές αυτές καλύπτουν το 45 % της επιφάνειας της ξηράς στον πλανήτη, επηρεάζουν το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και 145 κράτη.
Πολλά από τα ποτάμια της γης είναι διασυνοριακά. Η συνεργασία μεταξύ των κρατών στη διαχείριση του νερού είναι μεν απαραίτητη, αλλά όχι πάντα αρμονική Ο Νείλος, ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός στον πλανήτη, διασχίζει 10 χώρες, ενώ 5 χώρες, η Ιορδανία, το Ισραήλ, η Παλαιστίνη, η Συρία και ο Λίβανος μοιράζονται τον σχετικά μικρό Ιορδάνη ποταμό. Η Ισπανία, η Ιταλία αλλά και η Ελλάδα μοιράζονται και αυτές τους μεγάλους ποταμούς τους με άλλες χώρες. Στη Μέση Ανατολή, η διαχείριση των υδατικών πόρων είναι μια από τις πιο σοβαρές πηγές έντασης μεταξύ Ισραήλ αφ’ ενός, Παλαιστινίων και Συρίας αφετέρου. Το 20-40% των αποθεμάτων νερού του Ισραήλ προέρχονται από την περιοχή των λόφων της Δυτικής Όχθης. Στη δεκαετία του ’80, η διαχείριση των υδάτων του Ευφράτη αποτελούσε μόνιμη πηγή έντασης μεταξύ Τουρκίας, Συρίας και Ιράκ.
Σε ομιλία στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου Μπούτρος Γκάλι είχε δηλώσει: "Η εθνική ασφάλεια της Αιγύπτου βρίσκεται στα χέρια των άλλων οκτώ αφρικανικών χωρών στη λεκάνη του Νείλου", ενώ ο βασιλιάς Χουσεΐν της Ιορδανίας είχε τονίσει το 1990 ότι "το νερό είναι το μόνο ζήτημα που θα μπορούσε να τον οδηγήσει σε πόλεμο με το Ισραήλ".
Η κρίση των νερών μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Λιβάνου και Συρίας για τις συμφωνίες Orontus και Nahr el Kabir και η συμφωνία μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ σχετικά με το σχέδιο νερού Hasbani και την πηγή Wazzani, στην οποία ενεπλάκησαν τα ΗΕ, οι ΗΠΑ και οι ΕΕ αποδεικνύουν τη σημασία, που έχει η διαχείριση των νερών στην επίτευξη συνεργασίας.
Οι πόλεμοι για το νερό
Η κοιλάδα του ποταμού Όμο στην Αιθιοπία, στα σύνορα με την Κένυα, τη Σομαλία και το Σουδάν έχει χαρακτηριστεί από την ΟΥΝΕΣΚΟ ως μια σημαντική πολιτιστική περιοχή, αφού κατοικείται από πολλές αφρικανικές φυλές, με ρίζες εκατοντάδων ή χιλιάδων χρόνων. Πολλές από τις φυλές αυτές βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους, εξαιτίας της διαμάχης για την πρόσβαση στο λίγο νερό της περιοχής. Η στάθμη του ποταμού Όμο, το ύψος των βροχοπτώσεων, αλλά και η μείωση της στάθμης της λίμνης Τουρκάνα, κατά 20-25 μέτρα, σπρώχνουν σε μετανάστευση τη φυλή των Γκαλέμπ ή σε συγκρούσεις μεταξύ φυλών. Στις αρχές του 2006 τουλάχιστον 12 άνθρωποι σκοτώθηκαν και πάνω από 20 τραυματίστηκαν σε συγκρούσεις, που ξέσπασαν ανάμεσα στα μέλη των ομάδων Μαρεχέν και Ματζερετίν. Οι συγκρούσεις ξέσπασαν, εξαιτίας της παρατεταμένης ξηρασίας που δυσκολεύει την εξεύρεση νερού. Ειδικοί σημειώνουν ότι οι δύο ομάδες ζούσαν για πολλά χρόνια αρμονικά, μέχρι την εμφάνιση της χειρότερης εδώ και σαράντα χρόνια ξηρασίας που πλήττει τη περιοχή της Αν. Αφρικής και καθιστά το νερό σπάνια πηγή ζωής.
Νταρφούρ
Περίπου το ένα τέταρτο των επιφανειακών νερών της Ελλάδας προέρχεται από πηγές της Βουλγαρίας, της Π.Γ.Δ Μακεδονίας και της Τουρκίας. Οι ποταμοί της Ελλάδας Αξιός, Νέστος, Στρυμόνας και Έβρος, με τα νερά των οποίων αρδεύονται οι πλούσιες καλλιεργήσιμες πεδιάδες της Μακεδονίας και της Θράκης, πηγάζουν σε άλλες χώρες. Από τις διεθνείς υδρολογικές λεκάνες των ποταμών, στις οποίες συμμετέχει η Ελλάδα, το 56% των λεκανών του Στρυμόνα και του Νέστου, το 7% της λεκάνης του Έβρου και το 8% της λεκάνης του Αξιού βρίσκονται μέσα στην Ελληνική Επικράτεια. Επίσης, διεθνείς είναι και οι λίμνες Δοϊράνη και Πρέσπες.

Ανισότητες για το νερό στο εσωτερικό της ίδιας χώρας

Το ζήτημα δεν τίθεται μόνο μεταξύ χωρών, αλλά και μεταξύ περιοχών της ίδιας χώρας. Ακόμα και σε μικρότερο, τοπικό επίπεδο, υπάρχουν συχνά διαφορετικές απόψεις για τη χρήση του νερού. Η ρύπανση του νερού από τη χρήση του στη βιομηχανία, η εξάντλησή του κατά τις περιόδους τουριστικής αιχμής, η εκτροπή ποταμών για την κάλυψη των αναγκών άρδευσης, η αποξήρανση λιμνών και υγροτόπων και η κατασκευή μεγάλων τεχνητών έργων βρίσκουν αντίθετους άλλους ανθρώπους που εξαρτώνται από τους ίδιους υδάτινους πόρους. Η γεωγραφική ανισοκατανομή δημιουργεί διχόνοιες μεταξύ αγροτικών περιοχών, αλλά και μεταξύ πόλεων και υπαίθρου. Η συγκέντρωση του πληθυσμού στις μεγαλουπόλεις, δημιούργησε την ανάγκη για περισσότερο νερό, εξαντλώντας, ταυτόχρονα, τα αποθέματα των κοντινών περιοχών και μολύνοντας συχνά τα εναπομείναντα ύδατα. Η Αττική δεσμεύει, για παράδειγμα, υδατικούς πόρους μιας πολύ μεγάλης περιοχής (Μαραθώνας, Υλίκη, Μόρνος, Εύηνος).