Κρίση και εταιρική κοινωνική υπευθυνότητα

(Το άρθρο μου αυτό δημοσιεύθηκε στο ειδικό ένθετο για την εταιρική κοινωνική ευθύνη της εφημερίδας ΕΘΝΟΣ στις 1/4/2010)

Ακόμα και αν δεν ξεσπούσε η βαθιά παγκόσμια οικονομική κρίση, θα έπρεπε να αναρωτηθούμε πόσο βιώσιμο είναι αυτό το μοντέλο οικονομίας και ανάπτυξης το οποίο σε σημαντικό βαθμό στηρίζεται πια στον τζόγο και όχι στις πραγματικές ανάγκες των κοινωνιών και των πολιτών, ενώ αγνοεί επιδεικτικά τις αντοχές του περιβάλλοντος και τα όρια των φυσικών πόρων. Η εμπειρία των τελευταίων δυο χρόνων δείχνει ότι αυτή η πορεία δεν είναι βιώσιμη όχι μόνο για περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς λόγους αλλά και για οικονομικούς.

Μπορεί η κοινωνία να συνεχίσει να πληρώνει αυτή το κόστος ανεύθυνων επιλογών στην οικονομία που οδηγούν σε τεράστια κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά χρέη; Η χρηματοπιστωτική κρίση, η ρύπανση των υπόγειων νερών στην ευρύτερη περιοχή του Ασωπού, η καταστροφή των δασών, η αλλαγή του κλίματος οφείλονται ακριβώς στην αδυναμία του σημερινού οικονομικού συστήματος να ενσωματώσει στους οικονομικούς δείκτες το πολλαπλό κόστος που πληρώνουμε αργά ή γρήγορα όλοι αλλά και το περιβάλλον από ανεύθυνες επιλογές.

Δεν είναι μόνο άποψη των Οικολόγων Πράσινων αλλά και διεθνών οργανισμών ότι η σημερινή κρίση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί χωριστά από την μεγάλη περιβαλλοντική και κοινωνική κρίση. Απαιτούνται σίγουρα βαθιές αλλαγές στις πολιτικές και τις πρακτικές των κυβερνήσεων και των υπερεθνικών οργανισμών καθώς και αλλαγή στόχων, κουλτούρας και πρακτικών των οικονομικών παραγόντων. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι μόνο μια επικοινωνιακή και διαφημιστική πρακτική αλλά ουσιαστική και αποδεικνυόμενη επιλογή για αλλαγές.

Απαιτούνται σίγουρα κανόνες και ρυθμίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο που θα θέτουν ένα κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας της ιδιωτικής αλλά και την κρατικής οικονομικής δραστηριότητας και θα αφήνουν χώρο για να αναπτυχθεί ένας τρίτος τομέας, αυτός της κοινωνικής οικονομίας.

Όμως, οι κανόνες και οι μηχανισμοί ελέγχου δεν αρκούν. Ο ρόλος του κάθε πολίτη αλλά και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών είναι καθοριστικός για να προωθεί μια μεγάλη στροφή στο ίδιο το μοντέλο οικονομίας και ανάπτυξης προς μια κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνη κατεύθυνση. Αυτό είναι εφικτό όχι μόνο με την ψήφο του πολίτη στις εκλογές αλλά και με την καθημερινή ψήφο του, όταν αγοράζει ή αρνείται να αγοράσει προϊόντα ή υπηρεσίες, όταν υιοθετεί τη μια ή την άλλη στάση ζωής και συμπεριφοράς. Μια τέτοια στάση έχει σημαντική πλέον υποστήριξη τουλάχιστον στη κεντρική και βόρεια Ευρώπη και δεν είναι τυχαίο ότι συμβαδίζει και με αυξανόμενη πολιτική επιρροή των Πρασίνων.

Το ελληνικό πρόβλημα έχει και τις ιδιαιτερότητές του. Με ευθύνη των ισχυρών κυβερνήσεων των 2 κομμάτων εξουσίας αλλά και με την ανοχή, αν όχι συνενοχή, μεγάλου τμήματος της κοινωνίας η χώρα έχει βυθιστεί σε μια πρωτοφανή οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και πολιτισμική κρίση. Παράλληλα, διαλύθηκαν η διοίκηση και οι μηχανισμοί κοινωνικής συνοχής.

Από την κρίση δεν θα βγούμε αν δεν γίνουν βαθιές αλλαγές, αν δεν τιμωρηθεί το παλιό πολιτικό σύστημα και όσοι το υπηρέτησαν, αν δεν τιμωρηθούν πολιτικά - και όχι μόνο - όσοι ευθύνονται για τη διαφθορά αλλά και τη σπατάλη των οικονομικών, φυσικών και πνευματικών πόρων. Αλλά και αν δεν έρθουν στο προσκήνιο νέες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις με αίσθηση κοινωνικής υπευθυνότητας και προσφοράς, οικολογικής αντίληψης και ανεξαρτησίας από ιδιοτελή συμφέροντα.
Προς το παρόν η δυναμική της κυβέρνησης, της κοινωνίας και των ΜΜΕ εξαντλείται στα δευτερεύοντα.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι είχαμε προτείνει ένα συνεκτικό σχέδιο για την ταυτόχρονη έξοδο από την οικονομική, δημοσιονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική κρίση που θα βασίζονταν:
(α) στην μεταρρύθμιση της οικονομίας και του φορολογικού συστήματος και το «πρασίνισμα» μεγάλων οικονομικών κλάδων (αγροτικός, οικοδομικός, μεταφορών κα),
(β) στη διαμόρφωση συμμαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την δημιουργία μηχανισμών κοινοτικής αλληλεγγύης, κυρίως μέσα από διμερείς εγγυήσεις ότι η χώρα δεν θα πτωχεύσει ώστε να αποκλιμακωθούν τα επιτόκια δανεισμού (δείτε και σχετικές δηλώσεις συμπροέδρου των πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο Ρ. Χαρμς, ομόφωνο ψήφισμα Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος με πρωτοβουλία των Οικολόγων Πράσινων).
(γ) στην προώθηση ενός Πράσινου New Deal για τη δημιουργία χιλιάδων πράσινων θέσεων εργασίας και την αναγέννηση της (ελληνικής και ευρωπαϊκής) οικονομίας μέσα από την αλλαγή της,
(δ) στη διασφάλιση των προϋποθέσεων και των αξιόπιστων μηχανισμών για σταδιακή αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων, του δημοσιονομικού προβλήματος με μεγαλύτερο όμως χρονικό ορίζοντα (4-6 χρόνων),
Η κυβέρνηση σπατάλησε χρόνο και ενέργεια για κάτι που αποδεικνύεται πολύ λίγο ενώ η προσπάθεια αντιμετώπισης μέρους του δημοσιονομικού προβλήματος (έλλειμμα) αφενός εισάγει στην ευρωζώνη ένα θεσμό όπως το ΔΝΤ και παράλληλα είναι πιθανό να οδηγήσει στην αύξηση του χρέους, στη διάλυση του κοινωνικού ιστού, την αύξηση της ανεργίας, στην κοινωνική πόλωση και σε βαθύτερη οικονομική κρίση.

Έστω και αργά απαιτούνται ουσιαστικές αλλαγές στις πολιτικές. Και η κυβέρνηση από μόνη της δεν φαίνεται να είναι σε θέση να τις προωθήσει.