Μετεκλογικό προεκλογικό τοπίο;

Συμμαχίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για διέξοδο από την κρίση ή επικίνδυνες πολιτικές μπλόφες;

του Νίκου Χρυσόγελου,

ευρωβουλευτή των Οικολόγων Πράσινων

Από την καταγγελία στην προώθηση εναλλακτικών προτάσεων διεξόδου

Η πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών προβλημάτων έχει αποτύχει και οδηγεί σε διάλυση της κοινωνικής συνοχής, σε κατάρρευση της πραγματικής οικονομίας και σε έκρηξη της ανεργίας. Μια τέτοια κοινωνικά άδικη κι αναποτελεσματική πολιτική δεν μπορεί να έχει την υποστήριξη της κοινωνίας, όπως επιβεβαιώθηκε κι από τα εκλογικά αποτελέσματα.

Η καταγγελία αυτών των πολιτικών χωρίς να συνοδεύεται από εναλλακτική πρόταση θα μπορούσε να οδηγήσει σε βαθύτερη κρίση αντί για διέξοδο από αυτή. Στην κατάσταση που βρίσκεται η χώρα δεν υπάρχουν περιθώρια για μπλόφες ή σπασμωδικές κινήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τη χώρα σε πλήρη κατάρρευση και έξοδο από την ευρωζώνη, όπως θα ήθελαν ίσως κάποιες πολιτικές και οικονομικές δυνάμεις. Η μονομερής καταγγελία του μνημονίου δεν είναι ρεαλιστική βάση για επαναδιαπραγμάτευση αν στόχος είναι πράγματι να παραμείνει η χώρα στην ζώνη του ευρώ, αλλά και η αλλαγή των πολιτικών που εφαρμόζονται.

Η ελληνική κοινωνία οφείλει, πρώτα στον εαυτό της και τα παιδιά της να αναλάβει πρωτοβουλία για να αντιμετωπίσει τα υπαρκτά προβλήματα και τις παθογένειές της, σε δημοσιονομικό, οικονομικό, κοινωνικό, διοικητικό και πολιτικό επίπεδο αλλά και να συμμετάσχει στις αναγκαίες πολιτικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση γενικότερα. Η Ελλάδα δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνη της, πολύ περισσότερο κόντρα σε όλους, ούτε μπορεί να αναπολεί τον παλιό της εαυτό. Χρειάζεται να αλλάξει σελίδα, όμως με σχέδιο, συνεργασίες, διάλογο, αξιοποίηση εμπειριών και καλών πρακτικών, με κινητοποίηση των πιο ζωντανών κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων.

Η χώρα χρειάζεται, λοιπόν, επειγόντως μια εναλλακτική πρόταση διεξόδου από την κρίση που - παράλληλα με την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων με κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο - θα προωθήσει άμεση τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την αναζωογόνηση και μεταρρύθμιση της οικονομίας, την κοινωνική συνοχή, την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Μια τέτοια πρόταση μπορεί να διαμορφωθεί μόνο μέσα από δυο παράλληλες κι αλληλοσυμπληρούμενες διαδικασίες:

• Αξιοποιώντας την ευρωπαϊκή εμπειρία και τις καλές πρακτικές σε επίπεδο οργάνωσης της διοίκησης, αποτελεσματικής λειτουργίας του φορολογικού συστήματος, δημιουργίας θέσεων εργασίας, ιδιαίτερα για νέους και σε πράσινους τομείς – Πράσινο Κοινωνικό Συμβόλαιο (Green New Deal), ενεργειακής – αισθητικής και λειτουργικής αναβάθμισης των πόλεων και των κτιρίων, ενθάρρυνσης της καινοτομίας σε περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς τομείς, ενίσχυσης της κοινωνικής οικονομίας αλλά και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οργάνωσης ενός αποτελεσματικού αλλά κι αποδοτικού κοινωνικού κράτους και κοινωνικών υποδομών προς όφελος του πολίτη, του δημόσιου συμφέροντος και της κοινωνίας.
• Μέσα από έναν δομημένο κι αποτελεσματικό διάλογο με την κοινωνία, σε κάθε περιφέρεια, με τη συμμετοχή των Περιφερειακών και των Δημοτικών Συμβουλίων, αντιπροσωπευτικών επαγγελματικών φορέων, καθώς και δημιουργικών κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, κάνοντας πράξη την απαίτηση για πραγματική και συμμετοχική δημοκρατία.

Μόνο μέσα από μια τέτοια διαδικασία σε ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο - που θα καταλήξει σε μια μεγάλη δημοκρατική διαδικασία με τη συμμετοχή των εκλεγμένων στο Εθνικό Κοινοβούλιο και το Περιφερειακό Συμβούλιο - η κοινωνία θα γίνει συμμέτοχος στη λύση αντί να χρησιμοποιείται ως πειραματόζωο αποτυχημένων ιδεολογικών εμμονών. Παράλληλα, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από τη νέα κυβέρνηση η εμπειρία από τις καλύτερες πρακτικές που υπάρχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των πολιτών, η αποτελεσματικότητα της διοίκησης και η κοινωνική – περιβαλλοντική υπευθυνότητα της οικονομίας.

Η πρωτοβουλία της κοινωνίας, μια πρωτοβουλία από τα κάτω, για διέξοδο από την κρίση, είναι απαραίτητη αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται και μια αξιόπιστη κυβερνητική λύση βασισμένη σε μια συγκροτημένη προγραμματική πρόταση διακυβέρνησης.

Υπάρχει πραγματικά διαφορετική κυβερνητική λύση; Μπορεί να σχηματίσει η αριστερά μόνη της κυβέρνηση; Θα συμμετείχαν οι Οικολόγοι Πράσινοι και υπό ποιους όρους;

Στις εκλογές της 6ης Μαϊου οι πολίτες ψήφισαν με κριτήριο να διώξουν από την κυβέρνηση τα δυο κόμματα που σχεδόν μονοπώλησαν την εξουσία για δεκαετίες. Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ δεν μπορούν να σχηματίσουν από κοινού βιώσιμη κυβέρνηση. Η πρόταση για κυβέρνηση της αριστεράς με τη συμμετοχή του ΣΥΡΙΖΑ, της ΔΗΜΑΡ και του ΚΚΕ, όπως πρότεινε προεκλογικά ο Αλ Τσίπρας, δεν ανταποκρίνεται στα σημερινά πολιτικά, εκλογικά - αριθμητικά δεδομένα και δεν διασφαλίζει μια ευρωπαϊκή λύση, αφού το ΚΚΕ προτείνει έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ και οι προγραμματικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ αντιστοιχούν ακόμα σε κόμμα που ασκεί αντιπολίτευση αλλά όχι σε κόμμα που ηγείται κυβέρνησης. Ακόμα κι αν οι Οικολόγοι Πράσινοι συμμετείχαν στην σημερινή Βουλή θα ήταν αδύνατο αριθμητικά να σχηματιστεί βιώσιμη κυβέρνηση της αριστεράς και της οικολογίας, ενώ υπάρχουν τεράστιες διαφορές στο πρόγραμμα των δυο κομμάτων.

Ενδιαφέρον θα είχε, αλλά υπάρχουν απειροελάχιστες πιθανότητες πραγματοποίησης, να δημιουργηθεί μια μεταβατική κυβέρνηση συνεργασίας, κάποιων μηνών, με την στήριξη περισσότερων κομμάτων στη Βουλή αλλά και με την υποστήριξη δυνάμεων που έμειναν εκτός Βουλής (μεταξύ των οποίων υπό όρους θα μπορούσαν ίσως να είναι και οι Οικολόγοι Πράσινοι) που θα στοχεύσει στην αναδιοργάνωση της διοίκησης, στην αποτελεσματική και στοχευμένη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων και στην κινητοποίηση τοπικών κεφαλαίων, ανθρώπινου δυναμικού και καινοτόμων πρωτοβουλιών της κοινωνίας, ώστε να δημιουργηθούν άμεσα εκατοντάδες χιλιάδες θέσεων εργασίας, ιδιαίτερα για νέους, κυρίως στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων αλλά και να ενισχυθούν οι κοινωνικές υποδομές και η κοινωνική αλληλεγγύη, τουλάχιστον για όσους/ες βρίσκονται στο όριο επιβίωσης, είναι άνεργοι ή περιθωριοποιούνται. Αυτό θα ανακούφιζε τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα επιβίωσης και δεν νοιάζονται για το ποιος θα είναι ή δεν θα είναι στην κυβέρνηση, θα εξισορροπούσε κάπως τις βίαιες περικοπές μισθών και συντάξεων.

Αλλά η σημερινή πολυδιάσπαση των πολιτικών χώρων που δεν αντιστοιχεί σε πραγματικά ευρωπαϊκές πολιτικές οικογένειες (δεξιά, φιλελεύθεροι, σοσιαλδημοκράτες, αριστερά, πράσινοι, συντηρητικοί) και η έλλειψη προγραμματικού διαλόγου δεν διευκολύνουν την επίτευξη, ακόμα και μετά από νέες εκλογές, βιώσιμων κυβερνητικών σχημάτων που θα μπορούν να βγάλουν τη χώρα από την κρίση. Η αποτυχία μιας τέτοιας λύσης είναι πιθανόν να οδηγήσει σε εκλογές και μάλιστα πολύ σύντομα. Οι εκλογές αυτές θα είχαν διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με αυτές της 6ης Μαίου. Το ερώτημα ποια θα είναι η επόμενη κυβέρνηση θα είναι κυρίαρχο σε νέες εκλογές, αν αποδειχθεί ότι οι εκλογές της 6ης Μαίου δεν απάντησαν με ικανοποιητικό τρόπο σε αυτό.

Στην πολιτική δεν πρέπει να υπάρχει αδιέξοδο. Έτσι, κόμματα που ήταν πανίσχυρα κάποτε, τώρα είναι στα πρόθυρα διάλυσης. Και κόμματα που εξέφραζαν πολύ μικρό ποσοστό της κοινωνίας θα μπορούσαν, υπό προϋποθέσεις, να αναλάβουν κυβερνητικούς ρόλους, αρκεί να μπορέσουν να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος της πρόκλησης και ν' ανταποκριθούν στις προκλήσεις αλλά κι απαιτήσεις των νέων ρόλων.

Η τεχνική συγκόληση διαφορετικών κομματικών σχηματισμών για να κερδίσουν την καρέκλα της εξουσίας δεν θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση των προβλήματων. Αντίθετα, απαιτούνται είτε προεκλογικά είτε μετεκλογικά προγραμματικές συμφωνίες για να μπορέσει να συγκροτηθεί και να λειτουργήσει μια κυβέρνηση που θα βρεθεί αμέσως μπροστά σε πολύ σοβαρές προκλήσεις.

Η αριστερά δεν είναι ενιαία, και δεν θα μπορούσε να συμμετάσχει στο σύνολό της σε μια κυβέρνηση ακόμα και μετά από νέες εκλογές. Η συνεργασία με το ΚΚΕ φαίνεται εντελώς απίθανη. Τα δυο σχήματα της αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ και ΔΗΜΑΡ) είναι απίθανο να έχουν από μόνα τους πλειοψηφία ικανή να οδηγήσει σε σχηματισμό κυβέρνησης, ακόμα και με το μπόνους των 50 βουλευτών. Η άνευ όρων συμμετοχή των Οικολόγων Πράσινων, χωρίς ένα κοινωνικά ισορροπημένο, περισσότερο πράσινο και ευρωπαϊκό πρόγραμμα διακυβέρνησης δεν θα ήταν εφικτή. Αλλά και αν συμφωνηθεί πριν ή μετά τις εκλογές ένα τέτοιο πρόγραμμα πάλι οι αριθμοί είναι απίθανο να βγουν. Αλλά και αν βγουν οι αριθμοί, πρέπει να είναι πολύ σαφές από την αρχή ποιο θα είναι το σχέδιο και το χρονοδιάγραμμα που θα υλοποιηθούν.

Η αριστερά στην Ελλάδα δεν διαθέτει κυβερνητική εμπειρία. Ούτε οι Οικολόγοι Πράσινοι έχουν παρόμοια εμπειρία. Πέντε ή δέκα πέντε σημεία συμφωνίας δεν σημαίνουν τίποτα. Είναι αλήθεια ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μετακινήθηκε σημαντικά από τις αρχικές, μη ρεαλιστικές θέσεις του σε σχέση με την κρίση. Κι αυτό έγινε χωρίς αναταράξεις στο εσωτερικό του. Όμως, άλλο σιωπή πριν τις εκλογές, ενόψει της επερχόμενης εκλογικής επιτυχίας, και άλλο ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας. Άρα η όποια συζήτηση δεν έχει νόημα αν δεν βασίζεται σε προγραμματική συμφωνία αλλά και δεν απαντάει στο ποιος θα συνεισφέρει με εμπειρία στην εφαρμογή ενός αποτελεσματικού κυβερνητικού σχεδίου.

Είναι πιθανό ότι μετά τις εκλογές του Ιουνίου στη Γαλλία, θα δοκιμαστεί η πρόταση για ένα κυβερνητικό σχήμα με συνεργασία σοσιαλιστών, αριστεράς και πρασίνων. Η προεκλογική συμφωνία υπάρχει. Παρόμοια κυβερνητικά σχήματα έχουν υπάρξει σε διάφορες χώρες. Όμως, τις τελευταίες δεκαετίες η αριστερά που βρίσκεται ιδεολογικά κοντά στα ελληνικά αριστερά κόμματα δεν έχει βρεθεί μόνη της σε κάποια κυβέρνηση και άρα δεν υπάρχει ανάλογη εμπειρία ούτε καν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι Οικολόγοι Πράσινοι αν συμμετείχαν υπό όρους σε μια κυβερνητική πρόταση θα μπορούσαν, τουλάχιστον, να αξιοποιήσουν (και) την κυβερνητική εμπειρία των ευρωπαίων πράσινων. Μάλιστα ελληνικής καταγωγής πράσινοι στην Αυστρία, Γερμανία και Βέλγιο χειρίζονται σήμερα κρίσιμους πολιτικούς τομείς σε κυβερνητικά σχήματα συνεργασίας κυρίως σε επίπεδο κρατιδίων.

Ποια μπορεί να είναι η στάση μιας διαφορετικής κυβέρνησης απέναντι στο Μνημόνιο;

Κεντρικό θέμα του σχηματισμού μιας διαφορετικής κυβέρνησης θα είναι φυσικά το μνημόνιο και οι όροι του. Η θέση που προβάλλουν σχεδόν όλα τα κόμμα για επαναδιαπραγμάτευση πρέπει να στηριχθεί σε πραγματικά δεδομένα και συσχετισμούς κι όχι σε φαντασιώσεις. Με τη σύντομη εμπειρία μου από το ευρωκοινοβούλιο αλλά έχοντας παρακολουθήσει εδώ και καιρό τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είμαι πεισμένος ότι η επαναδιαπραγμάτευση των όρων του νέου μνημονίου μπορεί να έχει ελπίδες επιτυχίας μόνο αν (α) βασίζεται σε ένα εναλλακτικό σχέδιο διεξόδου από την κρίση που πετυχαίνει εξυγίανση των δημοσιονομικών μέσα από άλλους δρόμους, (β) συνοδεύεται από την αναδιοργάνωση κι αύξηση της αποτελεσματικότητας της διοίκησης και (γ) αποτελεί μέρος του σχεδιασμού μιας ευρύτατης συμμαχίας ευρωπαϊκών πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων.

Μια πολιτική που βασίζεται σε μπλόφες ή μονομερείς ενέργειες θα δημιουργήσει εντελώς αντίθετα αποτελέσματα. Μόνο μια αξιόπιστη και συνεκτική πολιτική που πετυχαίνει αποτελέσματα μέσα από έναν κοινωνικά πιο δίκαιο τρόπο μπορεί να αξιοποιήσει αλλά και να τροφοδοτήσει μια ενισχυμένη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη προς την Ελλάδα. Μόνο τότε αυτή θα μπορεί να πατήσει σε γερά θεμέλια και να να πιέσει για αλλαγή των πολιτικών λιτότητας. Η ομάδα των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα και οι πράσινοι στις χώρες τους είναι σταθερά υποστηρικτές και εργάζονται συστηματικά για την ενίσχυση μιας τέτοιας προοπτικής.

Η συστηματική ανάδειξη της αντίφασης μεταξύ των διακηρυγμένων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε κρίσιμους τομείς (απασχόληση, βιωσιμότητα, συντάξεις, φτώχεια, ισότητα, κοινωνική συνοχή, δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, περιφερειακή ανάπτυξη, βιώσιμες συγκοινωνίες) και των πολιτικών που προωθούνται για την αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης είναι η μόνη στρατηγική που μπορεί να φέρει αποτελέσματα και να διαμορφώσει μια ευρύτατη συμμαχία, ξεκινώντας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα εθνικά κοινοβούλια, τους πράσινους κι άλλες πολιτικές δυνάμεις.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα έπρεπε να δεχθούν την επιμήκυνση του χρόνου επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων σε πιο ρεαλιστικά επίπεδα καθώς και να υποστηρίξουν την πραγματική οικονομία και την απασχόληση με χρηματοδοτικά εργαλεία (ομόλογα έργου, δέσμευση μέρους των πόρων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και επαναπρογραμματισμό αδιάθετων πόρων από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό).

Η επιτυχία των στόχων αυτών θα είναι προς το συμφέρον όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και των υπόλοιπων Ευρωπαϊκών χωρών, ενώ το οικονομικό κόστος θα είναι πολύ μικρότερο από τα σημαντικά ποσά που δαπανώνται σήμερα για τη διάσωση χωρίς, όμως, ορατό αποτέλεσμα.