περιβαλλοντική - κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων

Η οικονομική κρίση μας διδάσκει ότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της αλληλεξάρτησης απαιτείται περιβαλλοντική και κοινωνική υπευθυνότητα και από τους πολιτικούς και από τους οικονομικούς παράγοντες. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις και οι οικονομικοί παράγοντες έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης γιατί δεν αντέδρασαν στις προειδοποιήσεις για την χρηματοπιστωτική αλλά και την κλιματική κρίση.
Αν εξετάσουμε βαθύτερα τα χαρακτηριστικά της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης θα διαπιστώσουμε ότι είναι παρόμοια με αυτά της οικολογικής κρίσης: δανειζόμαστε απερίσκεπτα στερώντας φυσικούς και οικονομικούς πόρους από τις μελλοντικές γενιές, υιοθετούμε βραχυπρόθεσμους στόχους αδιαφορώντας για τις μεσο- και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, οι πολιτικοί αδιαφορούν για τα πραγματικά προβλήματα ή αδυνατούν να μεταρρυθμίσουν ένα αναποτελεσματικό και συχνά διεφθαρμένο σύστημα διακυβέρνησης, απουσιάζει η πρόβλεψη και λήψη έγκαιρων μέτρων παρά τις προειδοποιήσεις. Το αποτέλεσμα είναι να καταβάλουμε τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος εκ των υστέρων κάτι που επηρεάζει όχι μόνο αυτούς που προκάλεσαν την κρίση αλλά ευρύτερα τις κοινωνίες.
Επικρατούσε για χρόνια η άποψη ότι οι οικολογικές προτάσεις αντιστρατεύονται την οικονομία. Σήμερα όμως γίνεται φανερό ότι οι πράσινες λύσεις είναι οι μόνες που μπορεί να βοηθήσουν στην έξοδο από την κρίση με την αλλαγή του κυρίαρχου μοντέλου ανάπτυξης που ευθύνεται τόσο για την οικονομική όσο και την κλιματική και περιβαλλοντική κρίση. Η κατακόρυφη άνοδος της τιμής του πετρελαίου επιτάχυνε την χρηματοπιστωτική κρίση που με τη σειρά της συμπαρασύρει σήμερα και την πραγματική οικονομία. Οι λύσεις σήμερα δεν είναι εύκολες, αλλά αν τα παθήματα γίνουν μαθήματα μπορούμε να μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία για βαθιές αλλαγές.
Ανακοινώνονται μέτρα και κινητοποιούνται πόροι που σε άλλες εποχές ούτε θα φανταζόμασταν. Αν αυτοί οι πόροι διατεθούν μέσα από ένα οργανωμένο σχέδιο ανασυγκρότησης σε πράσινες κατευθύνσεις της οικονομίας θα μπορέσουμε σταδιακά να αντιμετωπίσουμε την οικονομική κρίση αλλά και να αλλάξουμε τις δομές και πολιτικές που οδηγούν σε μια οικονομία φούσκα. Μια οικονομία που γιγαντώθηκε βασισμένη στο πετρέλαιο, στις υπεραξίες που δημιουργούσε, στην έκρηξη των ακινήτων και στη σπατάλη πόρων και ενέργειας αλλά που δεν μπορούσε να μπορούν πλέον να καθώς και τις αποτυχημένες εκείνες επιλογές οικονομικής δραστηριότητας που βασίζονται σε σπατάλη πόρων και ενέργειας, ανθρώπινου δυναμικού και ξεπερασμένες τεχνολογίες.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι εννοούν μια οικονομία που ανταποκρίνεται στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές ευθύνες της. Η οικολογική κρίση είναι κατά αρχή αποτυχία της οικονομίας και της οργάνωσης της κοινωνίας, αλλά και λάθος οικονομικές επιλογές στον χρηματοπιστωτικό κλάδο συμπαρασύρουν την πραγματική οικονομία και απειλούν την κοινωνική σταθερότητα.
Γι αυτό μιλάμε σήμερα για την ανάγκη ενός Πράσινου Κοινωνικού Συμβολαίου (Green New Deal) που θα θέσει τις βάσεις για πράσινη οικονομία, αντιμετώπιση της βαθιάς κοινωνικής κρίσης, περιορισμό της κλιματικής αλλαγής και της οικολογικής κατάρρευσης, θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας και θα συμβάλει στην πραγματική ευημερία ολόκληρου του πλανήτη, όχι απλώς μιας μικρής ομάδας του πληθυσμού. Για την Ευρώπη πιστεύουμε ότι η στροφή στην πράσινη οικονομία θα μπορούσε να δημιουργήσει 5.000.000 θέσεις εργασίας σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά αναγκαίες δραστηριότητες.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι επιδιώκουμε με την είσοδο μας στη Βουλή και την Ευρωβουλή να επηρεάσουμε τις πολιτικές εξελίξεις και να φέρουμε τα θέματα αυτά. σημαντικά πολιτικά θέματα , όπως η προώθηση ενός συμμετοχικού μοντέλου διακυβέρνησης, η αντιμετώπισης της διαφθοράς, η απεξάρτηση της διοίκησης από τον κομματικό έλεγχο και τις πελατειακές σχέσεις, η αλλαγή μοντέλου ανάπτυξης προς πιο βιώσιμη κατεύθυνση, η ιεράρχησης της προστασίας του κλίματος και του περιβάλλοντος ως πρώτης προτεραιότητας, η ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής και κοινωνικής διάστασης στις οικονομικές πολιτικές στο πλαίσιο ενός Πράσινου Κοινωνικού Συμβολαίου. Αυτή η πολιτική επιδίωξη μπορεί να υλοποιηθεί μέσα από τη διαμόρφωση κοινωνικών και πολιτικών-κοινοβουλευτικών πλειοψηφιών για συγκεκριμένες πολιτικές αλλαγές και λύσεις. Πολλές αποφάσεις, για παράδειγμα του Ευρωκοινοβουλίου, έχουν στηριχθεί σε πλειοψηφίες που δημιουργήθηκαν από δυνάμεις όπως οι Πράσινοι που είναι –αριθμητικά-μειοψηφικές αλλά κερδίζουν την υποστήριξη και άλλων πολιτικών ομάδων.

Παγκόσμιες προκλήσεις σήμερα που συνδέονται μεταξύ τους: χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, κλιματική και ενεργειακή κρίση, επισιτιστική/διατροφική κρίση, ανάπτυξη φτωχότερων χωρών, επαναπροσδιορισμός της έννοιας της ασφάλειας.

Ανάπτυξη θεσμών δημοκρατικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής διακυβέρνησης σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό/τοπικό επίπεδο που θα υποκαταστήσουν, αντικαταστήσουν αποτυχημένους θεσμούς (ΔΝΤ) ή θα συμπληρώσουν το κενό που υπάρχει. Σε διεθνές επίπεδο χρειαζόμαστε ένα Πράσινο New Deal (Πράσινη Κοινωνική Συμφωνία) που θα στηρίζεται σε δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους με στόχο ένα βιώσιμο μοντέλο οικονομικής δραστηριότητας με περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς, όμως, στόχους. Τα τεράστια ποσά δεν πρέπει να διατεθούν για να αυξηθεί γενικώς η ζήτηση αλλά για να επιτευχθούν περιβαλλοντικά και κοινωνικά μετρήσιμοι στόχοι. Π.χ. 600 δις δολάρια σε πράσινες επενδύσεις θα δημιουργήσουν 20 εκατ. θέσεις εργασίας σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της UNEP.

Στην Ελλάδα όμως πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις πελατειακές σχέσεις και την εκτεταμένη διαφθορά (που στερούν πόρους από κοινωνικά αναγκαίες επενδύσεις και διαβρώνουν την οικονομία και την κοινωνία, ενώ λεηλατούν το περιβάλλον) τόσο με πολιτικές και θεσμικές αλλαγές, όσο και με αλλαγή κουλτούρας και αξιών της κοινωνίας.

Το ενεργειακό-κλιματικό πακέτο που συζητιέται αυτές τις μέρες στην ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ένα θετικό αν και ανεπαρκές εργαλείο προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλλά υπάρχει ο κίνδυνος οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να υπαναχωρήσουν και να το ψαλιδίσουν, ενώ δείχνει τη σωστή κατεύθυνση και για την οικονομία και το κλίμα (εξοικονόμηση ενέργειας, απεξάρτηση από πετρέλαιο, μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καινοτομία, πράσινη οικονομία, απασχόληση, αποτελεσματικότητα επενδύσεων, πρόληψη). Μια τέτοια πολιτική είναι απαραίτητο να διαμορφωθεί και να υλοποιηθεί και στη χώρα μας.

Αναγκαία σήμερα είναι η αποσύνδεση της οικονομικής δραστηριότητας από την κατανάλωση φυσικών πόρων, ενέργειας και την παραγωγή αποβλήτων (από-υλοποίηση της ανάπτυξης, αποσύνδεση από αντίληψη βραχυπρόθεσμου κέρδους). Μπορούμε να πετύχουμε το καλύτερο (βελτίωση απόδοσης, συνθηκών ζωής, προστασία περιβάλλοντος) μέσα από το λιγότερο (νερό, ενέργεια, φυσικούς πόρους, απόβλητα). Τα περισσότερα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι κυρίως αποτυχία της οικονομίας. Η ρύπανση του Ασωπού, οι χωματερές, η εξάντληση των υδατικών αποθεμάτων και η υπερβολική κατανάλωση ενέργειας είναι ακριβώς η αδυναμία/αποτυχία της οικονομίας να προωθήσει την καινοτομία, την καθαρή παραγωγή, την βελτίωση των περιβαλλοντικών και οικονομικών αποδόσεων. Η κυκλική οικονομία (επανένταξη στην οικονομία των εκροών από τις διάφορες δραστηριότητες, ώστε να μην υπάρχουν απόβλητα σπατάλη πόρων και ενέργειας), οι καθαρές τεχνολογίες, η πράσινη χημεία είναι η αντιπρόταση σε μια ευθύγραμμη οικονομική ανάπτυξη που στηρίζεται στη συνεχή αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης και οδηγεί τελικώς σε σπατάλη και βουνά από απόβλητα.
Χρειάζεται να περιγράψουμε, ορίσουμε και να παρακολουθούμε το πραγματικό αποτέλεσμα της οικονομίας με νέους δείκτες, δείκτες βιωσιμότητας. Το ΑΠΕ, τα κέρδη μια επιχείρησης, η ανάπτυξη με όρους σύγκρισης με την προηγούμενη χρονιά δεν λένε την αλήθεια και δεν δείχνουν αν πραγματικά επιτυγχάνονται οικονομικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί στόχοι. Συχνά η βελτίωση της ποιότητας ζωής ή η αποτελεσματικότητα κοινωνικών πολιτικών μπορεί να είναι το αποτέλεσμα υιοθέτησης περιβαλλοντικών πολιτικών. Η διάσωση των ασφαλιστικών συστημάτων για παράδειγμα μπορεί να επιτευχθεί και με βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών και αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών παραγόντων που επιβαρύνουν όλο και περισσότερο την υγεία και τις δαπάνες των ασφαλιστικών συστημάτων.
Θέλουμε ένα προϋπολογισμό/ απολογισμό που πέρα από νούμερα να δείχνει και τις επιτυχίες ή αποτυχίες σε επίπεδο πραγματικής οικονομίας, κοινωνικών θεμάτων και προστασίας περιβάλλοντος. Θέλουμε οι ισολογισμοί των επιχειρήσεων να περιλαμβάνουν όχι μόνο οικονομικά στοιχεία αλλά και περιβαλλοντικά και κοινωνικά αποτελέσματα. Θέλουμε τα θέματα του ρίσκου και των κινδύνων (risk management) να περιλαμβάνει παράγοντες που σήμερα υποτιμώνται ή αγνοούνται από τις επιχειρήσεις, τα χρηματοπιστωτικά συστήματα και τις κυβερνήσεις (επιπτώσεις κλιματικής αλλαγής στα συστήματα ασφάλισης, κοινωνικές επιπτώσεις από επιλογές, κίνδυνοι από μια επένδυση κα).

Θέλουμε οι τιμές των προϊόντων να λένε την αλήθεια για το πραγματικό κόστος, το οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος που εμπεριέχει ένα αγαθό ή μια υπηρεσία.

Η οικονομική δραστηριότητα δεν μπορεί να τροφοδοτεί και να στηρίζεται πλέον σε μια συνεχή αύξηση της άκριτης κατανάλωσης και του δανεισμού, οικονομικών αλλά και φυσικών πόρων, χωρίς αξιολόγηση των πολλαπλών επιπτώσεων που προκαλούνται. Σήμερα που συζητάμε για τεράστια ποσά που πρέπει να διατεθούν για την αναθέρμανση της οικονομίας, θα είναι λάθος να διοχετευθούν σε δραστηριότητες που θα μεταθέσουν απλώς το πρόβλημα στο μέλλον. Η ενίσχυση της ρευστότητας (πχ. η ελληνική κυβέρνηση αναγγέλλει προγράμματα για 28 δις) θα πρέπει να κατευθυνθεί όχι στην άκριτη κατανάλωση και το δανεισμό, πχ για να συνεχίσουν οι πολίτες να αγοράζουν σπάταλα αυτοκίνητα ή να επενδύουν σε κατασκευές που δεν αντιστοιχούν στις δυνατότητές τους, αλλά για βιώσιμες δραστηριότητες και προγράμματα βελτίωσης της ποιότητας ζωής μέσα στις πόλεις, προστασίας και διαχείρισης φυσικών περιοχών, εξοικονόμησης ενέργειας και νερού, προώθησης των ΑΠΕ, απεξάρτησης από πετρέλαιο. Μόνο έτσι θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας που θα υπερκαλύψουν την απώλεια άλλων, θα αναπτυχθεί η καινοτομία και η πράσινη επιχειρηματικότητα, θα αντιμετωπιστούν κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα. Για παράδειγμα, αντί για επίδομα θέρμανσης (που απλώς ενισχύει την κατανάλωση πετρελαίου) προτείνουμε οικονομική ενίσχυση για χαμηλού εισοδήματος άτομα και φορολογικά κίνητρα για πιο εύπορα στρώματα για την μόνωση των σπιτιών και ΜΜΕ, την εξοικονόμηση ενέργειας και την απεξάρτηση από το πετρέλαιο, κάτι που θα οδηγήσει σε αναζωογόνηση της οικονομίας, βελτίωση της ζωής των οικονομικά αδύναμων στρωμάτων, δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας, καινοτομία και ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας.

Λέμε, λοιπόν, ναι στα σχέδια για χρηματική ρευστότητα, μόνο αν αυτή οδηγεί σε επιλογές που συνδυάζουν οικονομική-κοινωνική και περιβαλλοντική υπευθυνότητα και βιωσιμότητα, και κυρίως στη μείωση της συνεισφοράς στην κλιματική αλλαγή καθώς και στην έγκαιρη προετοιμασία για τις συνθήκες που δημιουργούνται από την αποσταθεροποίηση του κλίματος. Θα ήταν λάθος να δανειστεί η κυβέρνηση για να συνεχίσει να τροφοδοτεί μια οικονομία φούσκας, για να δανείσει τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που θα δανείσουν τους καταναλωτές για να συνεχίσουν ένα μη βιώσιμο καταναλωτικό μοντέλο ζωής, που έτσι κι αλλιώς έχει οδηγήσει ήδη τη χώρα σε αδιέξοδο, πριν μας πλήξει ακόμα η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση.

Οι στόχοι αυτοί δεν θα πρέπει να στηριχθούν μόνο σε δημόσιο δανεισμό αλλά κυρίως σε κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων που με κίνητρα και αντικίνητρα (φορολογικά και άλλα) θα κατευθυνθούν προς τις δραστηριότητες αυτές. Η μείωση του ΦΠΑ για πράσινες επενδύσεις, και η ενίσχυση, αντίθετα, του ΦΠΑ για μη βιώσιμες υπηρεσίες και προϊόντα, σε συνδυασμό με πράσινες μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό σύστημα, μπορεί να είναι μέρος των εργαλείων που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν.

Θέλουμε να επανέλθει η συζήτηση στη χώρα μας στα πολιτικά θέματα, θέλουμε να δώσουμε ως Οικολόγοι Πράσινοι μετά την είσοδο μας στο ευρωκοινοβούλιο και στο ελληνικό κοινοβούλιο τον δικό μας τόνο. Η κοινωνία επιζητεί πολιτικές αλλαγές, χρειάζεται λοιπόν εμπιστοσύνη σε δυνάμεις που αλλάζουν πραγματικά την πολιτική με θετικές προτάσεις. Θέλουμε να στηρίζουμε την ελπίδα με πράσινες προτάσεις. Προτείνουμε πράσινες λύσεις, όχι πράσινα άλογα. Η ψήφος στους Οικολόγους Πράσινους είναι ψήφος συνείδησης