Εναλλακτικές λύσεις απέναντι στις αδιέξοδες πολιτικές

Η κρίση, αποτέλεσμα της χρεοκοπίας του πολιτικού συστήματος

Για χρόνια οι κυβερνήσεις αλλά και η κοινωνία έκλειναν τα μάτια μπροστά στα προβλήματα, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται τεράστια χρέη δημοσιονομικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά. Και άλλες χώρες βιώνουν βαθιά κρίση, όμως η ένταση της ελληνικής κρίσης οφείλεται κυρίως στην χρεοκοπία του πολιτικού συστήματος και του μοντέλου ανάπτυξης που ακολουθήθηκε. Με ευθύνη των κυβερνήσεων σπαταλήθηκαν οι φυσικοί και οικονομικοί μας πόροι, στερώντας τους από τις μελλοντικές γενιές, επεκτάθηκε η διαφθορά σε πρωτοφανές επίπεδο, κάνοντας πιο φτωχούς όλους μας για να πλουτίσουν λίγοι, στερούμαστε πλέον πολύτιμα για τη ζωή μας αγαθά, όπως ο καθαρός αέρας, το ασφαλές νερό, τα δάση και τα φυσικά οικοσυστήματα, δημιουργήθηκε ένα τεράστιο δημόσιο χρέος που ξεπερνάει πλέον τα 300-330 δις (ενώ το ΑΕΠ είναι 240 δις).

Η κυβέρνηση της ΝΔ είδε το πλοίο να κατευθύνεται στα βράχια (καταχρέωσε τη χώρα και γενίκευσε τη διαφθορά) και το εγκατέλειψε βιαστικά αντιλαμβανόμενη ότι θα βυθιστεί σύντομα. Η σημερινή κυβέρνηση ευθύνεται όχι μόνο για το κυβερνητικό παρελθόν του ΠΑΣΟΚ αλλά και γιατί με την καταστροφική διαχείριση της κρίσης (και επικοινωνιακά), την έλλειψη προετοιμασίας και εναλλακτικής λύσης κατέστησε την προσφυγή στο «μηχανισμό» και το ΔΝΤ…μονόδρομο.

Θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει τον «μηχανισμό» και το ΔΝΤ

Είναι πολύ πιθανό να είχαμε αποφύγει τη σημερινή ένταση της κρίσης δανεισμού, αν η κυβέρνηση κατανοούσε τις προτάσεις των Οικολόγων Πράσινων για συνεκτική πολιτική αμέσως την επόμενη μέρα των εκλογών όπως λέγαμε «πράσινη λύση για την κρίση, οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική και αν η είσοδος των Οικολόγων Πράσινων στη Βουλή με τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου είχε στερήσει από την κυβέρνηση την αυταρέσκεια της μεγάλης πλειοψηφίας. Αν η κυβέρνηση παρουσίαζε ένα συνεκτικό πρόγραμμα για στροφή της οικονομίας προς πράσινη κατεύθυνση, δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας σε τομείς κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμες και μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος ώστε να αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή καθώς και για αντιμετώπιση της διαφθοράς, παράλληλα φυσικά με ένα δίκαιο πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Και κυρίως αναλαμβάνοντας χαμηλόφωνα και συστηματικά να διαμορφώσει μια συμμαχία, όπως προτείναμε οι Ευρωπαίοι Πράσινοι, για ένα Πράσινο New Deal στην ΕΕ και διαβεβαίωνε την ΕΕ και τις αγορές ότι μέσα σε μεγαλύτερο, όμως, διάστημα θα επιτύγχανε την δημοσιονομική εξυγίανση.

Οι Πράσινοι έκαναν ότι μπορούσαν

Οι Πράσινοι ομόφωνα σε ευρωπαϊκό επίπεδο είχαμε έγκαιρα επισημάνει ότι με μια έγκαιρη εξασφάλιση εγγυήσεων - από τις χώρες της Ευρωζώνης σε διμερές κατ’ αρχή επίπεδο με συντονισμό του EuroGroup - ότι η Ελλάδα δεν θα αφεθεί να χρεοκοπήσει, θα μπορούσε να αποτρέψει την κλιμάκωση των επιτοκίων δανεισμού. Για το σκοπό αυτό αναλάβαμε σειρά πρωτοβουλιών, που δυστυχώς δεν ελήφθησαν υπόψη από την κυβέρνηση και αγνοήθηκαν επιδεικτικά από τα ελληνικά ΜΜΕ: δηλώσεις Γερμανών Πρασίνων, επίσκεψη στην Ελλάδα της βουλευτού των Γερμανών Πρασίνων Violeta Von Cramon, παρεμβάσεις Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εκδήλωση των Οικολόγων Πράσινων στην Ελλάδα για την ελληνική κρίση με συμμετοχή της συμπροέδου της Ομάδας των Πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο Reb Harms και του πρασίνου ευρωβουλευτή Sven Giegold, συντάκτη της έκθεσης που υιοθετήθηκε από το ευρωκοινοβούλιο για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης, ομόφωνο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος με πρωτοβουλία των Οικολόγων Πράσινων και των Γερμανών Πράσινων. Ο ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων έκανε σημαντικές παρεμβάσεις στο ευρωκοινοβούλιο για τα ευρωομόλογα και τις αγορές στρατιωτικού υλικο που πιέζουν οι ευρωπαϊκές χώρες να κάνουμε σε μια περίοδο δημοσιονομικής στενότητας.

Η ευθύνη της κυβέρνησης για τον εκτροχιασμό της κρίσης

H κυβέρνηση ακολούθησε έναν εντελώς λανθασμένο δρόμο. Προεκλογικά, το ΠΑΣΟΚ υποσχέθηκε πράγματα που ήταν αδύνατο να γίνουν, σαν να μην γνώριζε το πρόβλημα. Κέρδισε μεγάλη πλειοψηφία υποσχόμενη ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που κάνει. Έδειξε – και προς τις αγορές και την ΕΕ - να «αγνοεί» το πρόβλημα και φυσικά «αιφνιδιάστηκε» με την αντίδραση των αγορών και της ΕΕ. Έτσι, το θέμα του δανεισμού μετατράπηκε σε δραματική αύξηση των επιτοκίων δανεισμού. Μπλόφαρε …με το ΔΝΤ και με τον τρόπο αυτό άνοιξε την πόρτα για να μπει στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη.

Αναγκαία μια πραγματική εναλλακτική λύση

Δυστυχώς, ο «μηχανισμός» με τη συμμετοχή και του ΔΝΤ είναι πλέον εδώ, κάτι που έπρεπε να έχει αποφευχθεί. Αλλά δεν έχει πλέον νόημα να περιοριζόμαστε σε μια συζήτηση για το πόσο κακός είναι αυτός ο μηχανισμός. Με τα μέτρα που προωθούνται, ακόμα και αν η κυβέρνηση καταφέρει να γεμίσει φέτος τα ταμεία, θα οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση της ανεργίας, σε κατάρρευση της πραγματικής οικονομίας και σε διάλυση του κοινωνικού ιστού.

Πρέπει να διαμορφωθεί γρήγορα μια εναλλακτική λύση – που δυστυχώς ούτε καν σκιαγράφησε η κυβέρνηση ή οι άλλες πολιτικές δυνάμεις.

Ορισμένες πολιτικές δυνάμεις και οικονομολόγοι προτείνουν στάση πληρωμών, τυπική χρεοκοπία, ακόμα και έξοδο από την Ευρωζώνη και επιστροφή στη δραχμή σε συνδυασμό με υποτίμησή της. Κάτι τέτοιο δεν αποτελεί λύση γιατί με αυτόν τον τρόπο θα οδηγηθεί η χώρα στο περιθώριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πιθανόν εκτός Ευρωζώνης, θα διπλασιαστεί το χρέος, θα χαθούν οι όποιες ιδιωτικές αποταμιεύσεις, θα πέσει δραματικά η ποιότητα ζωής, θα στερηθεί η χώρα τους όποιους πόρους μπορεί να εξευρεθούν για μεταστροφή της οικονομίας προς πράσινη κατεύθυνση και πολύ μεγάλο ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας θα οδηγηθεί στη φτώχεια και την ανεργία. Η χώρα δεν παράγει πλέον σπουδαία πράγματα για να περιμένουμε ότι θα αυξηθεί έτσι η ανταγωνιστικότητα και οι εξαγωγές και θα ανακάμψει μεσοπρόθεσμα η οικονομία. Είναι αμφίβολο αν μεγάλο κομμάτι του αστικού πληθυσμού θα μπορέσει χωρίς εισοδήματα πλέον να διατηρήσει ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης,

Χρειάζεται, λοιπόν μια πραγματικά εναλλακτική λύση απέναντι στην κρίση - που είναι όχι μόνο δημοσιονομική αλλά και οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική- καθώς και απέναντι στη σημερινή αδιέξοδη πολιτική με δυο διαστάσεις:

(α) Να περιοριστούν άμεσα οι επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή, την απασχόληση και την πραγματική οικονομία από τα προωθούμενα μέτρα. Να επιστραφούν τα χρήματα από τις μίζες και τη διαφθορά στα δημόσια ταμεία. Να εξοικονομηθούν πόροι με περικοπή 5 δις ευρώ από το πρόγραμμα στρατιωτικών εξοπλισμών το 2010. Να μειωθούν οι επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή με «επιστροφή» της απώλειας εισοδήματος στα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα με τη μορφή «κοινωνικού μισθού», δηλαδή υπηρεσιών και υποδομών που ελαφρύνουν την επιβάρυνση του οικογενειακού προϋπολογισμού και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής, όπως για παράδειγμα επιτυγχάνεται με τη βελτίωση των γειτονιών, των συγκοινωνιών, της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, των συνθηκών ζωής και της υγείας (και όχι απλώς της περίθαλψης), της παιδείας. Να δημιουργηθεί ευνοϊκό κλίμα για κοινωνικά υπεύθυνη πράσινη επιχειρηματικότητα και καινοτομία καθώς και για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και του τρίτου τομέα (κοινωνικές επιχειρήσεις), που θα μπορούσαν να προσφέρουν ευκαιρίες απασχόλησης αλλά και να αναβαθμίσουν τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές υποδομές με βιώσιμο οικονομικά τρόπο.

(β) Να προωθηθούν μεσοπρόθεσμα αλλαγές στο οικονομικό μοντέλο (πρασίνισμα οικονομίας) μέσω σχεδιασμένων πολιτικών αλλά και επίδειξης πραγματικής ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Η αλληλεγγύη όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλες τις υπόλοιπες χώρες που βρίσκονται σε κρίση μπορεί να εκφραστεί με:
- αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ με στόχο την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης (διάθεση 500 δις Ευρώ μέσα από ένα Πράσινο New Deal και δημιουργία 5.000.000 πράσινων θέσεων εργασίας πανευρωπαϊκά),
- σύνδεση των δανείων χαμηλού επιτοκίου από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προς τις τράπεζες με τη χρηματοδότηση κοινωνικών - περιβαλλοντικών προγραμμάτων και όχι κατανάλωσης,
- έκδοση ευρωομόλογου και διμερή δάνεια με χαμηλό επιτόκιο που θα στηρίξουν πράσινες επενδύσεις,
- επιβολή μηχανισμών ελέγχου των βραχυπρόθεσμων κινήσεων χρηματιστηριακών κεφαλαίων.

Αλλαγή του οικονομικού μοντέλου και των αξιών της κοινωνίας

Απαιτείται πράγματι να διαμορφωθεί μια σωστή μακρο-οικονομική πολιτική και στρατηγική που θα διακρίνεται από σταθερότητα, οικολογική και κοινωνική βιωσιμότητα, δίκαιη διανομή του πλούτου, μεταρρύθμιση της οικονομίας προς πράσινη κατεύθυνση και αποτελεσματική διαχείριση των πόρων (φυσικοί και ανθρώπινοι). Προϋπόθεση για την υιοθέτηση μιας τέτοιας στρατηγικής είναι η πολιτισμική αναγέννηση της χώρας και η εμφάνιση στο κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο νέων πολιτικών δυνάμεων που θα εκφράζουν τις δυναμικές κοινωνικές ομάδες που επιδιώκουν την πολιτική, οικολογική και κοινωνική μεταρρύθμιση. Δεν μπορούν αυτοί που μας οδήγησαν στην κρίση να αποτελούν συνεχώς τις …εναλλακτικές πολιτικές εφεδρείες.

Καμία οικονομία δεν μπορεί να είναι βιώσιμη μακροχρόνια αν δανείζεται όλο και περισσότερα για να καταναλώνει όλο και πιο πολύ, παράγοντας όλο και λιγότερα. Αλλά και η δημοσιονομική εξυγίανση για να είναι βιώσιμη πρέπει να συνδεθεί με μια οικονομία που αποσυνδέεται από την αυξανόμενη χρήση πρώτων υλών και επιτυγχάνει τη μείωση του κοινωνικού χάσματος και των κοινωνικών ανισοτήτων. Ακόμα και αν επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι για τη μείωση του ελλείμματος, το αποτέλεσμα δεν θα είναι βιώσιμο αν η προσπάθεια αυτή αφήσει πίσω της εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους και φτωχούς καθώς και τεράστιο οικονομικό και περιβαλλοντικό χρέος.

Η χωρίς όρια κατανάλωση, ένας τρόπος ζωής που συνδέεται με το «ανάλαφρο» lifestyle και μια “πρόοδος” που στηρίζεται στον υπερδανεισμό, τη συνεχή μεγέθυνση του ΑΕΠ και μια «εικονική» οικονομία ή οικονομία «φούσκα» θα πρέπει να αντικατασταθούν από μια πράσινη, κριτική κατανάλωση καθώς και από οικονομικές δραστηριότητες που είναι οικολογικά και κοινωνικά υπεύθυνες, συμβάλλουν στην κοινωνική δικαιοσύνη και στη διατήρηση των φυσικών πόρων και των οικολογικών συστημάτων μακροχρόνια. Η ευημερία πρέπει να συμβάλλει πραγματικά στην ποιότητα ζωής, στη βελτίωση της υγείας και την κάλυψη των πολύπλευρων αναγκών των πολιτών αλλά και να μετριέται με δείκτες που θα λένε την αλήθεια του Δείκτη Γενικής Προόδου (Genuine Progress Indicator) και του Δείκτη Σταθερής Κατάστασης Οικονομίας (Steady State Economy Index).

Η σημερινή κρίση είναι κρίση ταυτότητας, κρίση του μοντέλου οικονομίας και ανάπτυξης που ακολουθήθηκε μέχρι σήμερα στη χώρα μας. Απαιτείται αλλαγή προτεραιοτήτων στον σκληρό πυρήνα της οικονομίας. Η αρχή της πρόληψης σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας, η διασφάλιση των οικοσυστημάτων, η προστασία των υπηρεσιών που προσφέρει η φύση και τα οικοσυστήματα και η αποκατάσταση των αγαθών που έχουμε στερηθεί σήμερα λόγω της ρύπανσης και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος (καθαρός αέρας, γη και νερά, αντιστροφή τάσεων μείωσης βιοποικιλότητας) είναι σημαντικές επιλογές για μια βιώσιμη οικονομία και για τη δημιουργία χιλιάδων, χρήσιμων πράσινων θέσεων εργασίας.

Η μεταρρύθμιση της οικονομίας και των πολιτικών απαιτούν εκπαίδευση των πολιτών και ενδυνάμωση των ικανοτήτων της κοινωνίας (και με την ενσωμάτωση μεταναστών) ώστε να αναλάβει πρωτοβουλίες που είναι απαραίτητες για την πράσινη μεταρρύθμιση της οικονομίας, την ανάπτυξη νέων θεσμών αλληλεγγύης. Χρειάζεται να ενθαρρυνθεί η διαχείριση των κοινών αγαθών μέσα από κοινωνικές μορφές οργάνωσης και εθελοντικού καθώς και η υιοθέτηση στην πράξη του δικαιώματος του δημόσιου συμφέροντος.

Η μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος με στόχο την επίτευξη των μακροοικονομικών στόχων και των περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων, η ελάφρυνση της επιβάρυνσης της εργασίας και η φορολόγηση της σπατάλης και της προκλητικής κατανάλωσης, η επιβάρυνση της ρύπανσης – πράσινοι φόροι, εργαλεία κοινωνικής συνοχής στο εσωτερικό της χώρας με αναδιανομή πόρων και υποδομών όχι μόνο μεταξύ κοινωνικών ομάδων αλλά και περιοχών) είναι απαραίτητα όχι μόνο για την εξασφάλιση πόρων για την αλλαγή της οικονομίας αλλά και ως εργαλεία προώθησης αυτής της αλλαγής.

Παράλληλα με τη διασφάλιση ευρωπαϊκών πόρων (μέσω ενός Πράσινου New Deal) και πόρων που θα μπορούσαν να προέλθουν από την μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, απαιτούνται και νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για την αναγκαία στροφή της οικονομίας και την έμμεση βελτίωση των δημοσιονομικών: έσοδα από τιτλοποίηση δικαιωμάτων παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα από την πρώτη κιλοβατώρα, κοστολόγηση της διανομής δικαιωμάτων χρήσης των μη ανανεώσιμων πόρων ώστε να επιτυγχάνεται οικολογική δικαιοσύνη και προστασία των οικοσυστημάτων, δημιουργία δημοτικών και κοινωνικών επιχειρήσεων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που θα προσφέρουν πόρους για κοινωνικές επενδύσεις σε τοπικό επίπεδο κα.

Δεν υπάρχει διέξοδος χωρίς περισσότερη πολιτική Ευρώπη. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, περισσότερη πολιτική Ευρώπη της αλληλεγγύης και της βιωσιμότητας. Και οι Πράσινοι είναι οι μόνοι προς το παρόν που έχουν μια τέτοια ξεκάθαρη στρατηγική. Η ελληνική κρίση θα μπορούσε, λοιπόν, κάτω από διαφορετικούς πολιτικούς όρους να μετατραπεί σε μια ευκαιρία για μεταρρύθμιση της ευρωζώνης, αν εξασφαλιστεί μια ευρύτατη συμμαχία χωρών και πολιτικών δυνάμεων που θα επιδιώξει τη διαμόρφωση μιας κοινής ευρωπαϊκής νομισματικής και οικονομικής πολιτικής στο πλαίσιο της πολιτικής ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και αυτό δεν είναι ουτοπικό αν σκεφτεί κανείς ότι οι προτάσεις των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο για μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης κέρδισαν την πλειοψηφία του Ευρωκοινοβουλίου.