Ασφαλή πυρηνικά, γελοία θεωρία

(το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στις 20/3/2011 στο http://www.aixmi.gr/index.php/xores-asfali-pyrinika-geloia-thewria/

Όσα συμβαίνουν στην Φουκουσίμα, μοιάζουν σαν «συνομωσία της πυρηνικής απειλής» ν’ αποδείξει ότι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι από πυρηνικά εργοστάσια προέρχονται από πυρηνικές εγκαταστάσεις που βρίσκονται στις πιο αναπτυγμένες χώρες. Τα 3 πιο σοβαρά ατυχήματα έχουν συμβεί στις χώρες που θεωρούνταν ως οι πιο ασφαλείς: στις ΗΠΑ, στην Ουκρανία, καμάρι της τότε ΕΣΣΔ, και στην Ιαπωνία. Χώρες - αντιπροσωπευτικά πρότυπα των διαφορετικών πολιτικο-οικονομικών συστημάτων.

Πρώτα ήταν το πυρηνικό ατύχημα στο Χάρισμπουργκ, Θρι Μάιλ Άιλαντ, Πελσυλβάνια, 300 χιλιόμετρα από την Ν. Υόρκη, στην μητρόπολη του δυτικού καπιταλισμού. Ήταν 28 Μαρτίου 1979. Μια βλάβη στα συστήματα, αστοχία υλικού και σειρά ανθρώπινων λαθών είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθεί απότομα η θερμοκρασία στον πυρήνα του αντιδραστήρα και να εκλυθεί ραδιενέργεια από την μονάδα 2 που είχε τεθεί σε λειτουργία τρεις μόλις μήνες πριν το ατύχημα.

Μερικά χρόνια αργότερα, στις 26 Απριλίου 1986, ο κόσμος συγκλονίστηκε από την έκρηξη στην μονάδα 4 στο Τσερνομπίλ, κοντά στο Κίεβο, μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα από την Μόσχα. Ο πυρηνικός αντιδραστήρας είχε προβληθεί ως πρότυπο πυρηνικό εργοστάσιο, είχε σχεδιαστεί από επιστήμονες της Σοβιετικής Ένωσης και είχε τεθεί σε λειτουργία 3 τρία χρόνια πριν το ατύχημα. Σοβαρό ατύχημα με τήξη του πυρήνα του αντιδραστήρα και διαρροή σημαντικής ποσότητας ραδιενέργειας είχε συμβεί το 1982 στην μονάδα 1 αλλά το είχαν αποκρύψει, ενώ συνολικά στο συγκρότημα είχαν συμβεί 29 σοβαρά περιστατικά στο διάστημα 1977-1986. Ένα πείραμα, με τον αντιδραστήρα σε λειτουργία, ξέφυγε από τον έλεγχο και οδήγησε σε έκρηξη και διαφυγή του 3-5% του πυρηνικού υλικού από τον αντιδραστήρα στην ατμόσφαιρα. Ακόμα και σήμερα μια ζώνη 18.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων αγροτικής γης αλλά και δάση γύρω τον αντιδραστήρα είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη από την ραδιενέργεια. Πάνω από 1.000.000 Λευκορώσοι, Ουκρανοί και Ρώσοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις περιοχές τους και να εγκατασταθούν αλλού ή συνεχίζουν να ζουν σε περιοχές με πολύ σημαντικά επίπεδα ραδιενέργειας. Οι επιπτώσεις στην υγεία είναι αυξανόμενες, ιδιαίτερα μεταξύ των παιδιών και των εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών και εργαζόμενων («ρευστοποιητές») που εκτέθηκαν έστω και για λίγο σε υψηλή ακτινοβολία, συμμετέχοντας στις εργασίες κάλυψης του αντιδραστήρα με τσιμέντο για να σταματήσει η διαρροή ραδιενέργειας. Κάποιοι, ακόμα και στη χώρα μας, δεν θέλησαν να παραδεχτούν τη σοβαρότητα του ατυχήματος και μιλούσαν για το «ραδιενεργό νέφος του καπιταλισμού», ενώ έτρωγαν επιδεικτικά μαρούλια, φράουλες και έπιναν γάλα γιατί δεν πίστευαν ότι η ραδιενέργεια από ένα σοσιαλιστικό πυρηνικό εργοστάσιο μπορούσε να τους βλάψει.

Το τρίτο σοβαρό ατύχημα είναι σε εξέλιξη στην Ιαπωνία, τη χώρα πρότυπο του ασιατικού καπιταλισμού, θεωρούμενη ως υπόδειγμα ασφάλειας των πυρηνικών εγκαταστάσεων ακόμα και στην περίπτωση του πιο μεγάλου σεισμού. Όμως, και οι 15 πυρηνικοί αντιδραστήρες στην περιοχή που επλήγη από το τσουνάμι αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα, με 6 από αυτούς να έχουν υποστεί τις σοβαρότερες ζημιές.


Κάθε λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος θα πρέπει να έχει πειστεί πλέον ότι η έξοδος από την πυρηνική εποχή είναι μονόδρομος. Ακόμα και η «ειρηνική» μορφή της μπορεί να είναι εξίσου καταστροφική με την «πολεμική» εκδοχή της. Όσο τεχνολογικά ανεπτυγμένη και να είναι μια χώρα, πάντα θα κινδυνεύει από μια πυρηνική καταστροφή ως αποτέλεσμα ανθρώπινου λάθους, τεχνολογικής αστοχίας ή κάποιας παραμέτρου που δεν λήφθηκε υπόψη (πχ μεγαλύτερο ύψος τσουνάμι, μεγαλύτερη μέγεθος σεισμού κα). Η πυρηνική ενέργεια είναι ανασφαλής όποιο κι αν είναι το πολιτικο-οικονομικό σύστημα.

Μια παράμετρος που πρέπει να μας ανησυχεί είναι και η διαχείριση της πληροφορίας σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος ή βλάβης: αρχικά οι υπεύθυνοι και οι αρχές προσπαθούν να υποβαθμίσουν την σημασία του ατυχήματος και δεν δίνουν ακριβή στοιχεία για την κατάσταση. Όταν πλέον δεν μπορεί να κρύψουν ότι ελευθερώθηκε ραδιενέργεια στην ατμόσφαιρα και το περιβάλλον, επιμένουν να διαβεβαιώνουν ότι δεν κινδυνεύει η υγεία των πολιτών χωρίς, όμως, να δίνουν ακριβή στοιχεία.

Μια… σύμπτωση: και τα τρία μεγαλύτερα πυρηνικά ατυχήματα συνέβησαν άνοιξη, μια εποχή που συνδέεται με την άνθιση της ζωής: 28 Μαρτίου στο Θρι Μάιλ Άιλαντ, 26 Απριλίου στο Τσερνομπίλ και 12 Μαρτίου στην Φουκουσίμα,!

Και μια ειρωνεία της …τεχνολογίας: το υποτίθεται τεχνολογικό θαύμα της γαλλικής πυρηνικής τεχνολογίας, ο ταχυαντιδραστήρας «Σούπερ Φένιξ» λειτούργησε παραγωγικά ελάχιστους μόνο μήνες μέσα στα έντεκα χρόνια ζωής του, λόγω αστοχιών και προβλημάτων που δεν έγινε κατορθωτό να επιλυθούν. Ο σχεδιασμός ξεκίνησε το 1968, η άδεια για κατασκευή του στην Creys-Malville, κοντά στα σύνορα με την Ελβετία, δόθηκε το 1972 και οι εργασίες διήρκεσαν από το 1974 έως το 1981. Η παραγωγή ενέργειας ξεκίνησε το 1985. Αν και είχε σχεδιαστεί για παραγωγή 1200 ΜW, στην πραγματικότητα, μέχρι το 1996 η απόδοσή του ήταν μεταξύ μηδέν (0) και 33%, λόγω συνεχών βλαβών και προβλημάτων ασφάλειας. Οι κινητοποιήσεις πολιτών από όλη την Ευρώπη εναντίον του «Σούπερ Φένιξ» – συμμετείχα και εγώ για πρώτη φορά τότε σε μια από τις μεγάλες διεθνείς διαδηλώσεις – αποδείχθηκαν προφητικές. Η κατασκευή του κόστισε πάνω από 60 δις γαλλικά φράγκα αλλά κατάφερε να παράγει ηλεκτρικό ρεύμα μόλις 1,8 δις γαλλικών φράγκων μέχρι να κλείσει το 1997 με απόφαση της κυβέρνησης Ζοσπέν (συνεργασία Σοσιαλιστών, Πράσινων και Κομμουνιστών). Οι Πράσινοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο και στην απόφαση της κυβέρνησης συνεργασίας Πρασίνων- Σοσιαλδημοκρατών για το σταδιακό αλλά οριστικό κλείσιμο των γερμανικών πυρηνικών αντιδραστήρων μέχρι το 2020.

Ειρωνεία της τύχης: λίγες μόνο μέρες μετά την απόφαση της σημερινής κυβέρνησης συνεργασίας Χριστιανοδημοκρατών – Φιλελευθέρων για παράταση της λειτουργίας των πυρηνικών αντιδραστήρων μέχρι το 2040 (ανατροπή της συμφωνίας Σοσιαλδημοκρατών – Πρασίνων), η γερμανική κυβέρνηση αναγκάστηκε να αναστείλει την παράταση λειτουργίας και να κλείσει άμεσα 7 πυρηνικούς αντιδραστήρες!

Προφητική παραμένει και η ταινία «Το σύνδρομο της Κίνας», με τους Τζακ Λέμον, Τζέιν Φόντα και Μάικλ Ντάγκλας, η πρεμιέρα της οποίας έγινε δώδεκα μόλις μέρες πριν το πυρηνικό ατύχημα στο Θρι Μάιλ Άιλαντ.