Ναυάγιο του Συμπαραστάτη του Πολίτη;

Το άρθρο μου δημοσιεύθηκε στο http://www.eklogika.gr/articles/533

Η κυβέρνηση υποτίθεται ότι επιδιώκει μεταρρύθμιση της αυτοδιοίκησης με τον Καλλικράτη. Όμως, αποδεικνύεται στο ξεκίνημά του ότι έχει πολλά προβλήματα, κενά και αδυναμίες, κάτι που είχαμε επισημάνει οι Οικολόγοι Πράσινοι εγκαίρως. Όμως, μέσα στο χάος που υπάρχει, ο προβλεπόμενος θεσμός διαμεσολάβησης, του "Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης" (στους Δήμους) και του "Συμπαραστάτη του Πολίτη" (στις Περιφέρειες), θα μπορούσε να συμβάλλει στην αλλαγή της σχέσης των πολιτών με τους αυτοδιοικητικούς θεσμούς, προωθώντας διαφάνεια και αμεροληψία, αλλά και να δώσει ερεθίσματα, πληροφορίες και προτάσεις για την καλύτερη, αποτελεσματικότερη και δημοκρατικότερη οργάνωση των δυο επιπέδων αυτοδιοίκησης.

Η κυβέρνηση, όμως, και οι περιφερειάρχες δεν φαίνεται να αντιλαμβάνονται τι σημαίνει περιφερειακή οργάνωση. Στα περισσότερα Περιφερειακά Συμβούλια δεν έχουν συζητηθεί σοβαρά τα θέματα οργάνωσης της Περιφέρειας και των σχέσεων Περιφέρειας και πολιτών. Προς το παρόν, δεν έχουμε δει να γίνεται κατανοητός ο στρατηγικός ρόλος της Περιφέρειας στον σχεδιασμό πολιτικών και στην προώθηση ενός νέου μοντέλου οικονομίας και κοινωνικής οργάνωσης. Αυτό που έγινε με το «Συμπαραστάτη του Πολίτη» αποδεικνύει ότι η κυβέρνηση αυτοσχεδιάζει και δεν μπορεί καν να υπερασπιστεί θεσμούς τους οποίους υποτίθεται ότι θέλει να προωθήσει.

Σύμφωνα με τον «οδικό χάρτη» του Υπουργείου Εσωτερικών, τα Περιφερειακά και Δημοτικά Συμβούλια έπρεπε να έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία για τον Συμπαραστάτη μέσα στους πρώτους δυο μήνες (στόχος εξωπραγματικός με τα προβλήματα που έχει η εφαρμογή του «Καλλικράτη»). Η διαδικασία που ακολουθήθηκε στους περισσότερους Δήμους και σε όλες σχεδόν τις Περιφέρειες δείχνει ότι ο θεσμός είτε δεν είναι επιθυμητός είτε (στην καλύτερη περίπτωση) δεν είναι κατανοητός. Μέχρι τις 28/2/2011 ελάχιστα Περιφερειακά και Δημοτικά Συμβούλια εξέλεξαν «Συμπαραστάτη». Σε κάποιες περιπτώσεις εκλέχτηκε κάποιος αλλά χωρίς να γίνει ουσιαστική συζήτηση στο Συμβούλιο για το αν ο/η υποψήφιος/α μπορεί να ανταποκριθεί στις ευθύνες και στο ρόλο όπως περιγράφονται στο νόμο.

Πολλοί περιφερειακοί και δημοτικοί άρχοντες αντιλαμβάνονται τον «Συμπαραστάτη» όχι ως έναν ανεξάρτητο και αμερόληπτο θεσμό αλλά ως άτομο που θα είναι της «απόλυτης εμπιστοσύνης» τους και προέκταση της πλειοψηφούσας παράταξης. Πολλά είναι τα περιστατικά που το αποδεικνύουν. Σε ένα Δημοτικό Συμβούλιο μεγάλου Δήμου της Αττικής η πλειοψηφία αλλά και η μείζον μειοψηφία πρότειναν για τη θέση αυτή δημοτικό σύμβουλο της παράταξης τους - χωρίς καν να δηλώσουν ότι θα παραιτηθεί αν τυχόν εκλέγονταν! Σε πολλές περιπτώσεις οι υποψήφιοι δεν πρόλαβαν καν να μιλήσουν στα Συμβούλια. Και το πιο ακραίο, στο Περιφερειακό Συμβούλιο Ν. Αιγαίου άρχισε η ψηφοφορία πριν καν μάθουν οι Περιφερειακοί Σύμβουλοι ποιοι ήταν οι υποψήφιοι για τη θέση! (κάτι που φυσικά με έκανε να απέχω ως Περιφερειακός Σύμβουλος από τη διαδικασία της ψηφοφορίας γιατί θεώρησα ότι γελοιοποιείται με αυτόν τον τρόπο ένας σημαντικός θεσμός).

Η διαδικασία που ακολουθήθηκε από σχεδόν όλα τα Περιφερειακά και τα περισσότερα Δημοτικά Συμβούλια οδηγεί στο να μείνει αυτός ο θεσμός «στα χαρτιά» μας πείθει ότι με ευθύνη κυβέρνησης, Περιφερειαρχών και πολλών Δημάρχων ο θεσμός αυτός είναι μη-επιθυμητός. Οδηγείται σε ναυάγιο πριν καν το ξεκίνημά του.

Τι πρόκειται να γίνει τώρα; Από το υπουργείο Εσωτερικών κυκλοφορεί η άποψη - αλλά ανεπίσημα - ότι όπου δεν εκλέχτηκε «Συμπαραστάτης» θα μείνει κενή η θέση, αφού παρήλθε η προθεσμία των δυο μηνών για την εκλογή του! Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εσωτερικών δεν έχει εκδώσει διευκρινιστική εγκύκλιο, αν και οι υπηρεσιακοί παράγοντες το ζητούν επιμόνως. Πρόσφατα οι 20 εκλεγμένοι Πράσινοι Περιφερειακοί και Δημοτικοί Σύμβουλοι στείλαμε σχετική επιστολή στον κ Γ. Ραγκούση εκφράζοντας την ανησυχία μας για την τύχη του θεσμού, ζητώντας να προχωρήσει σε διευκρινιστικές εγκυκλίους. Δεν πήραμε μέχρι σήμερα απάντηση.

Οφείλεται η κατάσταση αυτή σε προχειρότητα ή αληθεύει αυτό που κυκλοφορεί, ότι ο θεσμός θα «αφεθεί να μαραζώσει γιατί δεν έχει γίνει η κατάλληλη προετοιμασία και υπάρχουν πολλές ασάφειες»; Το ναυάγιο του νέου θεσμού θα έχει συνέπειες στην οργάνωση και στην αξιοπιστία των αυτοδιοικητικών θεσμών. Η εκτεταμένη κακοδιοίκηση και διαφθορά που διαπιστώνονταν για πολλές αυτοδιοικητικές αρχές σε όλες τις αναφορές των δημόσιων ελεγκτικών οργάνων, αλλά και η καχυποψία που καταγράφεται σε όλες τις μετρήσεις της κοινής γνώμης καθιστούν απαραίτητη τη λειτουργία θεσμών στους οποίους ο πολίτης να μπορεί να καταφεύγει όταν αισθάνεται ότι η διοίκηση δε λειτουργεί με διαφανή, δημοκρατικό και νόμιμο τρόπο.

Σε όλες τις τοπικές κοινωνίες υπάρχουν πρόσωπα τα οποία ανταποκρίνονται στην προϋπόθεση να είναι «εγνωσμένου κύρους και εμπειρίας», πρόσωπα που μπορούν να έχουν την εμπιστοσύνη των 2/3 του Δημοτικού ή Περιφερειακού Συμβουλίου όπως προβλέπει ο νόμος για την πλήρωση της θέσης. Τις περισσότερες φορές δεν αναζητήθηκαν αλλά και δεν έγινε καμία προσπάθεια διαβούλευσης και συναινέσεων στη βάση αξιοκρατικών κριτηρίων. Είναι προφανές ότι οι περισσότερες διοικήσεις φοβούνται ή έστω -στην καλύτερη περίπτωση - αδιαφορούν να προωθήσουν ένα θεσμό, που θα τις ελέγχει, αλλά δε θα τον ελέγχουν.

Μακάρι να αντιληφθεί η κυβέρνηση το πολιτικό σφάλμα έστω και στο 12 και 5. Όπως ζητάμε και με την επιστολή μας οι Πράσινοι Σύμβουλοι: «Πρέπει άμεσα να διευκρινιστεί από το Υπουργείο Εσωτερικών ότι η αποκλειστική προθεσμία των δύο μηνών που προβλέπει ο νόμος (και έληξε στις 28/2) για την επιλογή του Συμπαραστάτη αφορά στην έναρξη της διαδικασίας, να εκδοθεί Εγκύκλιος που να οριοθετεί την ολοκλήρωσή της και συγχρόνως να καταστεί σαφές ότι η εκλογή του δεν είναι στη διακριτική ευχέρεια της κάθε πλειοψηφίας αλλά υποχρέωσή της. Επίσης, να θέσει κανόνες για διαφανείς και αμερόληπτες διαδικασίες εκλογής αυτών που θα πρέπει πράγματι να είναι «Συμπαραστάτες του Δημότη και του Πολίτη».

Εάν η κυβέρνηση θέλει θεσμούς, ικανούς να υπηρετήσουν τον πολίτη, όπως ισχυρίζεται στην εισηγητική έκθεση του νόμου θα πρέπει και να το επιδιώκει. Αλλά και οι πολίτες πρέπει να διεκδικούν πιο αποτελεσματικά τα δικαιώματά τους".