Κριτική για τις πολιτικές "απασχόλησης" στο Ν. Αιγαίο

Αναλυτικά η κριτική και οι θέσεις του Οικολογικού Ανέμου για την αντιμετώπιση της ανεργίας στο Ν. Αιγαίο

Η κριτική μας στο σχέδιο της κυβέρνησης για την ανεργία

Σε μια εποχή κατάρρευσης της οικονομίας και έκρηξης της ανεργίας περιμέναμε να δούμε ένα σχέδιο που να συνδέει την απασχόληση με ενεργητικές πολιτικές και μάλιστα σε οικονομικούς τομείς που μπορούν να επιβιώσουν και να προσφέρουν λύσεις για "διατηρήσιμη απασχόληση". Η Υπουργός Εργασίας μας παρουσίασε στην πραγματικότητα την έλλειψη στρατηγικής που υπάρχει σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο για τη δημιουργία βιώσιμων –διατηρήσιμων θέσεων απασχόλησης. Είναι φανερό, δεν υπάρχει κεντρικά μια συνεκτική οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική που να προσφέρει διέξοδο από την πολλαπλή κρίση στην οποία βυθιζόμαστε.
Σε μια εποχή πρωτοφανών επιπέδων ανεργίας δεν μπορούμε να πούμε όχι στην προώθηση των ανεπαρκέστατων προγραμμάτων που παρουσίασε η Υπουργός Εργασίας, δηλαδή τα «Τοπικά Ολοκληρωμένα Προγράμματα Στήριξης της Απασχόλησης» και την «Κοινωφελή Εργασία». Αλλά ως ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΕΜΟΣ Ν. Αιγαίου θέλουμε να τονίσουμε ξεκάθαρα ότι αυτά είναι μόνο ένας «καφές παρηγοριάς» για ανέργους, δεν αποτελούν πραγματικά μια συγκροτημένη πολιτική για την αντιμετώπιση της ανεργίας με τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας ή έστω με την ανάπτυξη μιας κοινωνικής πολιτικής που θα βοηθήσει τους ανέργους να επιβιώσουν στην δύσκολη εποχή που ζούμε αλλά και να υποστηριχθούν, στη συνέχεια, στην προσπάθειά τους να βρουν διατηρήσιμη απασχόληση.
Όπως και η ίδια η υπουργός Εργασίας ομολόγησε προσφάτως σε συνέντευξη τύπου, η πολιτική του υπουργείου είναι αμυντική δηλαδή προσπαθεί απλώς να συγκρατήσει κατά τι τα ποσοστά ανεργίας – όπως δήλωσε «αν δεν υπήρχαν τα προγράμματα του ΟΑΕΔ και οι υπόλοιπες δράσεις που έχουν ήδη αναπτυχθεί, τότε το ποσοστό ανεργίας θα είχε ξεπεράσει σήμερα το 17%». Δεν είναι πολιτική που δημιουργεί πραγματικά βιώσιμες θέσεις εργασίας.
Το πρόγραμμα για «Κοινωφελή Εργασία» που ανακοίνωσε και εδώ η κυρία Υπουργός προβλέπει 55.000 θέσεις 5μηνης απασχόλησης με αμοιβή μηνιαίως 625 €. Ακόμα και αν η πολιτική της κυβέρνησης και του Υπουργείου Εργασίας πετύχει τους στόχους που έχει θέσει, 55.000 άνεργοι θα εργαστούν απλώς για ένα πεντάμηνο λαμβάνοντας μια αμοιβή συνολικά 3.125€ έκαστος. Χρησιμοποιώ τα λόγια του ίδιου του αναπληρωτή Υπουργού Εργασίας που επεσήμανε ότι για κάθε άνεργο το σύστημα έχει απώλεια εισφορών γύρω στα 550 ευρώ ανά μήνα, ενώ προστίθεται και το κόστος των 450 ευρώ του επιδόματος ανεργίας. Δηλαδή, ουσιαστικά τα χρήματα που θα έπαιρνε ένας άνεργος σε περίπου 7 μήνες ως επίδομα ανεργίας, θα τα λαμβάνει τώρα εργαζόμενος για 5 μήνες!!! Μάλλον δηλαδή θυμίζει την παροιμία «έβαλε ο Μανωλιός τα ρούχα του αλλιώς».
Βέβαια, θα πει κάποιος, είναι καλύτερα για κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους να ενταχθεί ένας άνεργος στην εργασία, έστω και με μικρή αμοιβή, παρά να παραμένει άνεργος, λαμβάνοντας ένα εξευτελιστικό επίδομα ανεργίας. Δεν είναι αλήθεια, όμως, ότι το πρόγραμμα που εξαγγέλθηκε είναι η εναλλακτική λύση στη σημερινή ζοφερή πραγματικότητα. Ο τρόπος που αντιλαμβάνεται το Υπουργείο Εργασίας την κοινωφελή εργασία δεν έχει σε τίποτα να κάνει με ότι σημαίνουν οι κοινωνικές επιχειρήσεις και η κοινωνική οικονομία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η χώρα μας θα έπρεπε να ρίξει πραγματικά βάρος, με αφορμή αυτή τη βαθιά κρίση που βιώνουμε, στην ενδυνάμωση του κοινωνικού τομέα και των κοινωνικών επιχειρήσεων, κάτι που μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων, όπως έχει δείξει η εμπειρία από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μέσα από βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες και να δημιουργήσει χιλιάδες κοινωνικά αποτελεσματικές θέσεις εργασίας.

Όπως πάει να εφαρμοστεί το πρόγραμμα «Κοινωφελής Εργασία» στη χώρα μας, θα συνδέσει την έννοια «κοινωνική οικονομία» με μια αντίληψη παροχής επιδόματος σε χαμηλού κόστους εργαζόμενους, για ένα πεντάμηνο (ισόποσου με το επίδομα ανεργίας ενός 7μήνου), και με μείωση του κατώτατου βασικού μισθού στα 625 Ευρώ (αυτή είναι η αμοιβή που προβλέπεται στο πρόγραμμα). Υπαρκτός, μάλιστα. είναι και ο κίνδυνος απώλειας και άλλων θέσεων εργασίας, στο όνομα της αντιμετώπισης της ανεργίας, αν εφαρμοστεί με τρόπο που οδηγεί σε αντικατάσταση κανονικών θέσεων εργασίας.
Δυστυχώς, φαίνεται ότι το Υπουργείο Εργασίας έχει πλήρη άγνοια για τις προϋποθέσεις και τους όρους ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας και των κοινωνικών επιχειρήσεων. Χρησιμοποιεί τον όρο μόνο ως ένα ημίμετρο για να απορροφήσει το εκρηκτικό κομμάτι της ανεργίας και να παρουσιάσει μείωση του ρυθμού αύξησης της ανεργίας. Θα σπαταληθούν, φοβόμαστε, πόροι χωρίς να υπάρξει αποτέλεσμα στο ζητούμενο, που είναι η δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας μέσα από ενεργοποίηση της κοινωνίας και των κοινωνικών φορέων.
Στην Γερμανία ή σε άλλες χώρες, η απασχόληση των ανέργων σε κοινωνικές επιχειρήσεις ή γενικότερα σε κοινωφελή εργασία γίνεται για χρονικό διάστημα (συνήθως 2 χρόνια) και με όρους (παροχή εκπαίδευσης παράλληλα με την εργασία στην πράξη, συμβουλευτική υποστήριξη κα) έτσι ώστε πράγματι ο άνεργος να μπορέσει να σταθεί στα πόδια του και να εργαστεί είτε στον φορέα που τον απασχολεί προσωρινά ή σε ανάλογο φορέα είτε μέσα από τη δημιουργία ατομικής ή κοινωνικής επιχείρησης. Ποιος, όμως, πιστεύει ότι ένας άνεργος θα είναι σε θέση για κάτι τέτοιο μετά από απασχόληση μόλις 5 μηνών και χωρίς κάποιες άλλες συνοδευτικές δράσεις κατά τη διάρκεια του 5μήνου και μετά από αυτό;
Από τη συζήτηση μέχρι τώρα στο Περιφερειακό Συμβούλιο, διαπιστώνουμε δυστυχώς, ότι η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου δεν έχει ένα σχέδιο για το θέμα της ανεργίας. Ελπίζουμε ότι θα υπάρξουν μηχανισμοί ελέγχου και αξιολόγησης και ότι οι ελάχιστοι πόροι που θα διατεθούν δεν θα σπαταληθούν κι αυτοί σε πελατειακές σχέσεις και εξυπηρετήσεις, όπως έχει γίνει στο παρελθόν με πολλαπλάσια ποσά. Οι πολίτες και ιδιαίτερα οι νέοι πρέπει να απαιτήσουν να μπει ένα τέλος σε αυτές τις εξευτελιστικές διαδικασίες. Επίσης, θα πρέπει να παρακολουθείται συνεχώς ο τρόπος εφαρμογής αυτών των ανεπαρκέστατων προγραμμάτων ώστε να μην χρησιμοποιηθούν με τρόπο που θα οδηγούσε σε αντικατάσταση κανονικών θέσεων εργασίας με 5μηνίτες χαμηλά αμοιβόμενους, γιατί κάτι τέτοιο θα οδηγούσε με την στήριξη μάλιστα προγραμμάτων συγκράτησης της ανεργίας σε απώλεια κι άλλων θέσεων εργασίας.
Είναι, όμως, ανησυχητικό ότι, όπως φαίνεται, η Περιφέρεια και οι Δήμοι (ελπίζουμε να διαψευστούμε από κάποιους Δήμους) δεν είναι έτοιμοι να αναλάβουν έναν σημαντικό ρόλο στην πράσινη μεταρρύθμιση της οικονομίας και στη δημιουργία δομών κοινωνικής αλληλεγγύης που είναι απαραίτητες για την κάλυψη του τεράστιου κενού που δημιουργεί η κατάρρευση του όποιου συστήματος κοινωνικής πρόνοιας υπήρχε στη χώρα, στην σημερινή εποχή βαθιάς οικονομικής, δημοσιονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής κρίσης. Στην παρουσίαση του προγράμματος «Τοπικά Ολοκληρωμένα Προγράμματα Στήριξης της Απασχόλησης», η κυρία Υπουργός τόνισε ότι «θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας ενταγμένες σε έναν ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχεδιασμό για κάθε Περιφέρεια, ο οποίος αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, το ανθρώπινο δυναμικό και τους διαθέσιμους πόρους κάθε περιοχής σε δυναμικούς κλάδους και προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας». Τέτοια συζήτηση, πάντως, δεν έχει γίνει στο Περιφερειακό Συμβούλιο, αν και θα έπρεπε να είναι το κυρίαρχο αυτούς τους 4 μήνες, ώστε να πεισθούμε ότι η Περιφέρεια ξέρει που πηγαίνει και πράγματι υπάρχει ένα σχέδιο για την αντιμετώπιση της πολύπλευρης κρίσης που, όπως είχαμε επισημάνει εγκαίρως, πλήττει και την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου, με άλλες ίσως αιχμές και εντάσεις σε σχέση με τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας.
Η κυρία Υπουργός επεξεργάζεται – όπως έχει ανακοινώσει και ένα άλλο σχέδιο για επιχορήγηση των ασφαλιστικών εισφορών για την επαναπρόσληψη 70.000 ανέργων σε τουριστικές επιχειρήσεις εποχικής και συνεχούς λειτουργίας, έτους 2011, και διατήρησης 10.000 θέσεων εργασίας σε τουριστικές επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας, με επιχορήγηση μέρους των εργοδοτικών εισφορών. Υποστηρίζουμε κατά αρχή και εμείς μια τέτοια προοπτική, ειδικά για τους εποχικά απασχολούμενους στον τουριστικό τομέα, υποστηρίζουμε και εμείς την ανάγκη να ενισχυθεί σε αυτή την δύσκολη περίοδο ο τομέας για την διεύρυνση της τουριστικής περιόδου ώστε να είναι περισσότερες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στα νησιά ανοικτές κι άλλους μήνες, πέρα από την καλοκαιρινή περίοδο, αλλά και να απασχολούνται εργαζόμενοι και τους μήνες εκτός καλοκαιριού. Αυτό είναι σημαντικό για τις τοπικές και ιδιαίτερα τις νησιωτικές κοινωνίες που πρέπει να είναι κοινωνίες των 365 ημερών και όχι του καλοκαιριού. Αλλά φοβόμαστε ότι αυτό δεν είναι εφικτό για τα περισσότερα νησιά και κυρίως τα μικρά, που θα είχαν μεγαλύτερη ανάγκη από ένα τέτοιο πρόγραμμα, αλλά ούτε και για τα περισσότερα μεγάλα νησιά, με δεδομένο ότι οι συγκοινωνίες είναι σχεδιασμένες κυρίως για τους καλοκαιρινούς μήνες. Χωρίς μέσα συγκοινωνιών, που να συνδέουν ακόμα και κοντινά νησιά μεταξύ τους, με υποσχέσεις εδώ και μια δεκαπενταετία τουλάχιστον - αλλά όχι έργα - για το «μεταφορικό ισοδύναμο», φοβόμαστε ότι ο όποιος σχεδιασμός δεν έχει σχέση με την νησιωτική μας πραγματικότητα. Επίσης, αναρωτιόμαστε, αν στοχεύει το υπουργείο Εργασίας ή και η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου να κατευθύνουν την επιδότηση των ασφαλιστικών εισφορών προς εργαζόμενους σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και όχι προς μονάδες «all inclusive», ώστε πράγματι να επωφεληθούν οι τοπικές κοινωνίες και όσοι έχουν πράγματι ανάγκη στήριξης.
Δεν μπορούμε, επίσης, να μην επισημάνουμε ότι το νούμερο των ανέργων σε τουριστικές επιχειρήσεις εποχικής και συνεχούς λειτουργίας που επιδιώκεται – σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της υπουργού - να επωφεληθεί από το σχετικό πρόγραμμα συμπίπτει με τον αριθμό των ανέργων εποχιακά απασχολούμενων στον τουριστικό τομέα που σήμερα επιδοτούνται, οπότε μάλλον πρόκειται να χρησιμοποιηθούν τα ποσά που δίνονταν μέχρι τώρα ως επιδόματα ανεργίας για τη χρηματοδότηση των ασφαλιστικών εισφορών όσων τυχόν επαναπροσληφθούν σε τουριστικές επιχειρήσεις. Μήπως τελικώς επιδιώκεται να εξοικονομηθούν απλώς εθνικοί πόροι, αφού το πρόγραμμα αυτό – όπως και τα άλλα δύο που έχουν εξαγγελθεί - θα χρηματοδοτηθούν κατά βάση από το Ε.Π. «Ανθρώπινο Δυναμικό» (Ε.Π.ΑΝΑΔ), το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αποθεματικού Απροβλέπτων» καθώς και τις εισφορές των εργαζομένων, δηλαδή τον Αλληλόχρεο Λογαριασμό ΙΚΑ – ΟΑΕΔ;
Όμως, ποια είναι η πολιτική του Υπουργείου Εργασίας απέναντι στην πραγματικότητα που επικρατεί πλέον στις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, κυρίως των περιοχών τουριστικής μονοκαλλιέργειας (πχ Ρόδος, Κρήτη, Κως) – που πιεζόμενες, ίσως, να υπογράψουν συμβόλαια με μεγάλους τουριστικούς πράκτορες σε τιμές κάτω του κόστους, με όλα να συμπεριλαμβάνονται στο πακέτο «all inclusive» - απασχολούν όλο και περισσότερο εργαζόμενους με πολύ χαμηλές αμοιβές και για μικρό χρονικό διάστημα, που προέρχονται κυρίως από τις ανατολικές χώρες, με κάλυμμα «συμβάσεις πρακτικής εξάσκησης», υποκαθιστώντας έτσι κανονικές θέσεις εργασίας με χαμηλά αμοιβόμενες και χωρίς κανονικές ασφαλιστικές εισφορές στην Ελλάδα; Όταν χάνονται χιλιάδες θέσεις εργασίας στην «βαριά βιομηχανία», όπως θεωρούν πολλοί τον τουρισμό, τι νόημα έχει μια αποσπασματική πολιτική επιδότησης των ασφαλιστικών εισφορών τους υπόλοιπους μήνες για τους εργαζόμενους στον τουριστικό τομέα;
Το πολιτικό σύστημα και κυρίως τα δυο κόμματα εξουσίας απέτυχαν πλήρως. Οδήγησαν με μεγάλη ανευθυνότητα τη χώρα στη χρεοκοπία και δεν στάθηκαν ικανά να διαχειριστούν στοιχειωδώς την κρίση. Η οργή της κοινωνίας είναι κατανοητή. Χρειάζεται, όμως, να διαμορφωθεί μέσα από την κοινωνία μια εναλλακτική πρόταση που θα προσφέρει διέξοδο από την κρίση. Ως ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΕΜΟΣ Ν. Αιγαίου:
- Καταθέτουμε προτάσεις για ενεργή πολιτική δημιουργίας πολύ περισσότερων θέσεων εργασίας – σε σχέση με αυτές που σήμερα χάνονται- αλλά σε τομείς της οικονομίας που είναι κοινωνικά και περιβαλλοντικά αναγκαίες και μακροχρόνια βιώσιμες. Μια προοπτική διεξόδου από την κρίση μπορεί να προκύψει μόνο αν αυτές οι νέες θέσεις εργασίας εστιάσουν γύρω από την πράσινη καινοτομία με σεβασμό στη φέρουσα ικανότητα των ευαίσθητων νησιωτικών οικοσυστημάτων. Τομείς, όπως, η εξοικονόμηση ενέργειας και νερού, η ανάπτυξη, κατασκευή και εγκατάσταση συστημάτων Ανανεώσιμης Ενέργειας με πρωτοβουλία και προς όφελος των τοπικών κοινωνιών, η επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση και κομποστοποίηση απορριμμάτων, η βιολογική γεωργία, ο αγρο- και οικο-τουρισμός μπορούν να αποτελέσουν ένα ρεαλιστικό πέταγμα προς τα εμπρός για τα νησιά του Ν. Αιγαίου. Αυτοί οι τομείς, όμως, δεν μπορούν να αναπτυχθούν με 5μηνη εργασία ανθρώπων που θα περνάνε για λίγο από μια θέση για να πάρουν ένα μικρό επίδομα. Απαιτούν συνεκτικές και καλά σχεδιασμένες πολιτικές σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο και πλήρη εφαρμογή διαφορετικών εργαλείων υποστήριξης και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, από παραδοσιακά όπως τα φορολογικά κίνητρα και τα ευρωπαϊκά προγράμματα μέχρι νέα εργαλεία όπως “πράσινα ομόλογα με πρωτοβουλία της Περιφέρειας και τοπικών φορέων”, δημιουργία νέων -εναλλακτικών προς τις μεγάλες τράπεζες – μέσων χρηματοδότησης και συμβουλευτικών υποδομών για πράσινες καινοτομίες στην περιοχή του Ν. Αιγαίου. Πολλές θέσεις εργασίας – διετούς διάρκειας και όχι στη βάση αυτών που προβλέπονται από τα προγράμματα του Υπουργείου Εργασίας – θα πρέπει να στηρίξουν τις νέες δομές και τον νέο τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας και της αυτοδιοίκησης την εποχή της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.
- Θα είμαστε ενεργοί στην προσπάθεια να μην σπαταληθούν – όπως έγινε στο παρελθόν με πολύ περισσότερους πόρους - τα ανεπαρκή χρήματα που θα διατεθούν ως “καφές της παρηγοριάς” για τους ανέργους, όσο και κυρίως για να γίνουν αλλαγές στην οικονομική και κοινωνική πολιτική που θα οδηγήσουν σε βιώσιμες και διατηρήσιμες θέσεις εργασίας.
- Θα βρισκόμαστε σε επαγρύπνηση και καλούμε σε συνεργασία τους κοινωνικούς κι επαγγελματικούς φορείς για να δημιουργήσουμε μια ασπίδα προστασίας ενάντια σε κάθε απόπειρα να χρησιμοποιηθούν τα ελάχιστα αυτά χρήματα, που προέρχονται από ευρωπαϊκούς πόρους και τις συνδρομές των εργαζομένων, ως μέσο εξαγοράς συνειδήσεων, για τη διατήρηση πελατειακών σχέσεων. Πρέπει να τελειώνουμε με αυτή την αθλιότητα, είναι υποχρέωση των θεσμικών φορέων να διαμορφώνουν πολιτικές και συνθήκες που δημιουργούν θέσεις εργασίας με ισότιμους και αξιοκρατικούς όρους πρόσβασης όλων σε αυτές. Πρέπει να εμποδίσουμε όσους προσπαθήσουν να διαχειριστούν λεφτά που δεν είναι δικά τους για να ξανα-παραπλανήσουν τους πολίτες, να τους εξαναγκάζουν “να φιλάνε κατουρημένες ποδιές” για να βρουν μια ψευτο-απασχόληση 5 μηνών με αμοιβή 3.125 Ευρω συνολικά!
Είμαστε πεισμένοι ότι αν κινητοποιηθούν οι νησιωτικές κοινωνίες και το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό, από την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου θα μπορούσε να ξεκινήσει μια νέα πολιτική που θα προσφέρει πρόταση διεξόδου και για την πολύπλευρη κρίση σε επίπεδο χώρας και θα διαμορφωθεί ένα πράσινο μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, μια σύγχρονη πρόταση κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής, μια οικονομία κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνη, μια κοινωνία δημιουργικής απασχόλησης χωρίς ανέργους και κοινωνικά αποκλεισμένους.
Επαναφέρουμε άμεσα την πρόταση του ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΕΜΟΥ Ν. ΑΙΓΑΙΟΥ για τη δημιουργία στο πλαίσιο του Περιφερειακού Συμβουλίου δυο άλλων επιτροπών, όπως προβλέπει ο νόμος, μία από τις οποίες θα πρέπει να είναι μια Επιτροπή Κοινωνικής Συνοχής και Αλληλεγγύης, που θα έχει ως πρώτο καθήκον της να προετοιμάσει ένα «σχέδιο στρατηγικής της περιφέρειας για την απασχόληση και την κοινωνική αλληλεγγύη την εποχή της κρίσης», ώστε πράγματι καταρχήν οι πόροι που θα διατεθούν από τα «Τοπικά Ολοκληρωμένα Προγράμματα Στήριξης της Απασχόλησης» και την «Κοινωφελή Εργασία» να πιάσουν τόπο και να μην σπαταληθούν και παράλληλα να διαμορφωθεί και προωθηθεί μια ουσιαστική πολιτική για τη δημιουργία διατηρήσιμων θέσεων απασχόλησης.