Πυρηνική ενέργεια: μια ιστορία απολυταρχισμού, καταστροφών και θανάτου

(Το άρθρό μου αυτό δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ)

Η πυρηνική ενέργεια είναι μια επικίνδυνη για το περιβάλλον και τη ζωή, αντιδημοκρατική και ασύμφορη επιλογή στην πορεία για την επίλυση του ενεργειακού προβλήματος της ανθρωπότητας. Οι επιπτώσεις τόσο κατά την λειτουργία των πυρηνικών εγκαταστάσεων όσο και σε περίπτωση ατυχημάτων σε πυρηνικούς αντιδραστήρες ή χώρους αποθήκευσης ραδιενεργών αποβλήτων μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την συνέχιση της ζωής. Το ραδιενεργό νέφος από τον πυρηνικό αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ ταξίδεψε 6 φορές πάνω από τον πλανήτη. Το ραδιενεργό νέφος από την Φουκουσίμα έφτασε στην Καλλιφόρνια και αραιωμένο ταξίδεψε πάνω από ολόκληρο τον πλανήτη. Και δεν ξέρουμε ακόμα το τέλος αυτής της πυρηνικής τραγωδίας στην Ιαπωνία.
Η ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας πάει χέρι-χέρι με τα πυρηνικά όπλα. Τόσο στην πολεμική όσο και στην «ειρηνική» της εκδοχή, η πυρηνική ενέργεια συνδέθηκε με ιστορίες απολυταρχισμού, απόκρυψης στοιχείων που αφορούσαν την ίδια την ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων αλλά και με μεγάλες καταστροφές και θανάτους αθώων ανθρώπων.
Το τελευταίο επεισόδιο σε μια επώδυνη καταγραφή της ιστορίας των πυρηνικών, που άλλοτε εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς και άλλοτε με εξάρσεις, είναι όσα συμβαίνουν από τις 11 Μαρτίου 2011 και μετά στην Φουκουσίμα. Για το επεισόδιο αυτό, δεν μπορεί να μην επισημάνουμε ότι είναι η πρώτη φορά που μεταδίδεται ζωντανά από την τηλεόραση η έκρηξη σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα αλλά και το γεγονός ότι οι πολίτες αρχίζουν να …συνηθίζουν (έχει σχεδόν εξαφανιστεί από τα δελτία ειδήσεων το θέμα) μια πυρηνική καταστροφή που μέχρι τώρα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία (όσο αξιόπιστα μπορεί να είναι), έχει οδηγήσει σε έκλυση ποσότητας ραδιενεργού υλικού 10% περίπου αυτής που εκλύθηκε από το Τσερνομπίλ. Όμως, μετριοπαθείς εκτιμήσεις υπολογίζουν ότι, ακόμα και αν ελεγχθεί η κατάσταση, η διαρροή θα φτάσει και θα ξεπεράσει τις ποσότητες που διέφυγαν από τον αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ - δεν είναι τυχαίο που το συμβάν κατατάχτηκε επισήμως στην ίδια κλίμακα με αυτό.


Πυρηνικά ατυχήματα: Το πρώτο πυρηνικό ατύχημα με διαρροή ραδιενέργειας συνέβη στον Καναδά, το 1952. Από τότε έχουν συμβεί χιλιάδες, με πάνω από 25 σοβαρά έως πολύ σοβαρά. Οι υπέρμαχοι της πυρηνικής ενέργειας προσπαθούν να πείσουν ότι τα πυρηνικά ατυχήματα συμβαίνουν σε χώρες που δεν είναι προηγμένες. Κι όμως, τα 3 πιο σοβαρά ατυχήματα έχουν συμβεί στις χώρες που θεωρούνταν ως οι πιο ασφαλείς αλλά και είναι αντιπροσωπευτικές των διαφορετικών πολιτικο-οικονομικών συστημάτων:
- 28 Μαρτίου 1979, ΗΠΑ, Χάρισμπουργκ, Θρι Μάιλ Άιλαντ, Πελσυλβάνια, 300 χιλιόμετρα από την Ν. Υόρκη, στην μητρόπολη του δυτικού καπιταλισμού. Η μονάδα 2 στην οποία συνέβη η …ζημιά είχε τεθεί σε λειτουργία τρεις μόλις μήνες πριν το ατύχημα.
- 26 Απριλίου 1986, Ουκρανία, καμάρι της τότε ΕΣΣΔ. Στην μονάδα 4 στο Τσερνομπίλ, κοντά στο Κίεβο, μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα από την Μόσχα, γίνεται έκρηξη και εκλύεται το 3-5% του ραδιενεργού υλικού του αντιδραστήρα.
- 11 Μαρτίου 2011, Ιαπωνία. Φουκουσίμα.

Επιπτώσεις στην ζωή και στην υγεία: Ένα πυρηνικό ατύχημα επηρεάζει τη ζωή όχι μόνο στη ζώνη κοντά στον πυρηνικό αντιδραστήρα, όπου συνέβη το ατύχημα, αλλά και σε άλλες, πιο μακρινές περιοχές, και μάλιστα για πολλές δεκαετίες, ίσως και αιώνες.

Απόκρυψη στοιχείων: Πολλές εκθέσεις έχουν δείξει ότι υποτιμούνται συνήθως οι επιπτώσεις που σχετίζονται με πυρηνικά «συμβάντα». Μια παράμετρος που πρέπει να μας ανησυχεί είναι η διαχείριση της πληροφορίας σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος ή βλάβης: αρχικά οι υπεύθυνοι και οι αρχές προσπαθούν να υποβαθμίσουν την σημασία του ατυχήματος και δεν δίνουν ακριβή στοιχεία για την κατάσταση. Όταν πλέον δεν μπορεί να κρύψουν ότι ελευθερώθηκε ραδιενέργεια στην ατμόσφαιρα και το περιβάλλον, επιμένουν να διαβεβαιώνουν ότι δεν κινδυνεύει η υγεία των πολιτών χωρίς, όμως, να δίνουν ακριβή στοιχεία.

Αντιδημοκρατικές ενέργειες, αυταρχισμός: Η πυρηνική ενέργεια συνδέεται με αντιδημοκρατικές συμπεριφορές και αυταρχισμό. Παρόμοιες συμπεριφορές έχουν δείξει όλες οι πυρηνικές δυνάμεις: ανατίναξη του πλοίου της GREENPEACE –και δολοφονία ενός φωτογράφου της οργάνωσης - από πράκτορες των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών, δολοφονία αντιπυρηνικών ακτιβιστών στις ΗΠΑ, απόκρυψη σοβαρών πυρηνικών ατυχημάτων στις περισσότερες χώρες, έκθεση εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών και πολιτών ως πειραματόζωων στο ραδιενεργό νέφος, στη διάρκεια πυρηνικών δοκιμών από τις σοβιετικές, αμερικανικές, βρετανικές και γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις.

Πυρηνικές δοκιμές: Από το 1945 μέχρι σήμερα έχουν γίνει 2056 πυρηνικές δοκιμές, 1000 από αυτές στη Νεβάδα . Αρκετές στην ατμόσφαιρα. Οι δυο τελευταίες έγιναν από την Β. Κορέα το 2006 και το 2008.

Μηδενική ασφάλεια: Το πυρηνικό λόμπυ ισχυρίζεται ότι η πυρηνική ενέργεια είναι ασφαλής, όμως έχουν συμβεί χιλιάδες πυρηνικά ατυχήματα από μικρά έως πολύ σοβαρά. Βασικό επιχείρημα του πυρηνικού λόμπυ μετά από κάθε πυρηνικό ατύχημα είναι ότι υπάρχουν χώρες, τεχνολογίες και αντιδραστήρες που είναι ασφαλείς. Για δεκαετίες ισχυριζόντουσαν ότι η Ιαπωνία είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Διαψεύστηκαν, δυστυχώς με τραγικό τρόπο πολλές φορές, με τελευταίο και χειρότερο παράδειγμα τις εγκαταστάσεις στη Φουκουσίμα. Έκπληκτη η ανθρωπότητα διαπίστωσε το πόσο ανέτοιμοι βρέθηκαν εταιρία και ιαπωνική κυβέρνηση να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, πόσο εύκολα απέκρυψαν την πραγματική κατάσταση και αποσιώπησαν μετρήσιμα στοιχεία επί μέρες, πόσο εύκολα μόλυναν τη θάλασσα και την τροφική αλυσίδα, σε μια χώρα υποτίθεται «πρότυπο» της πυρηνικής ασφάλειας. Τώρα οι υπέρμαχοι της πυρηνικής τεχνολογίας προβάλουν ως ασφαλή την 3η ή 4η Γενιά Πυρηνικών Αντιδραστήρων… Βέβαια στις ΗΠΑ δεν έγινε κατορθωτό να κατασκευαστούν. Όμως τα ίδια υπόσχονταν για το υποτίθεται τεχνολογικό θαύμα της γαλλικής πυρηνικής τεχνολογίας, τον ταχυ-αντιδραστήρας «Σούπερ Φένιξ». Όμως, λειτούργησε παραγωγικά ελάχιστους μόνο μήνες μέσα στα έντεκα χρόνια ζωής του, λόγω αστοχιών και προβλημάτων που δεν έγινε κατορθωτό να επιλυθούν. Και έκλεισε για πάντα.
Όποιο κόστος και να καταβληθεί για την αύξηση του βαθμού ασφάλειας των πυρηνικών αντιδραστήρων, η ασφάλεια δεν μπορεί να είναι απόλυτη. Οι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν ένα πυρηνικό ατύχημα είναι ιδιαίτερα πολλοί και σε αρκετές περιπτώσεις δεν έχουν ληφθεί καν υπόψη, όπως για παράδειγμα το ύψος του τσουνάμι στην Ιαπωνία ή ένα ανθρώπινο λάθος ή η βλάβη σε ένα εξάρτημα.

Απόρριψη ραδιενεργών αποβλήτων: Η τεχνολογία και η επιστήμη δεν έχουν λύσει το πρόβλημα της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων. Απλώς το …αφήνουμε για τις επόμενες γενιές. Η λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων, η εξόρυξη ουρανίου ακόμα και το κλείσιμο των πυρηνικών μονάδων συσσωρεύει τεράστιες ποσότητες ραδιενεργών αποβλήτων. Από την έως τώρα λειτουργία των πυρηνικών εργοστασίων έχουν συσσωρευτεί στον πλανήτη πάνω από 150.000 τόνοι ραδιενεργών αποβλήτων, εκ των οποίων μόνο το 1/3 έχει υποβληθεί σε επεξεργασία και ειδικούς όρους φύλαξης, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν σε προσωρινές θέσεις φύλαξης ή «εξαφανίζονται» μυστηριωδώς, εξαιτίας οικονομικών ή πολιτικών. Κάποιες ποσότητες έχουν καταλήξει στη θάλασσα. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί την ασφαλή φύλαξη των πυρηνικών αποβλήτων για τα επόμενα 20.000 χρόνια

Απεμπλουτισμένο ουράνιο και χρήση του σε πολεμικό εξοπλισμό: Η χρήση απεμπλουτισμένου ουρανίου στην παραγωγή βλημάτων διαφορετικού διαμετρήματος αλλά και στην επίστρωση τεθωρακισμένων, οχημάτων μεταφοράς προσωπικού και ελικοπτέρων είναι μια καλή «λύση» για την πυρηνική βιομηχανία ώστε να ξεφορτωθεί ποσότητα τοξικών αποβλήτων που παράγονται κατά τη διαδικασία διαχωρισμού των ισοτόπων.