Συζήτηση: οικονομική κρίση και προτάσεις διεξόδου

Η εισήγηση μου στην εκδήλωση για την οικονομία που διοργάνωσαν στους Αγ. Αναργύρους η Τοπική Πολική Κίνηση των Οικολόγων Πράσινων (Αγ. Αναργύρων-Καματερού) και η τοπική κίνηση της Δημοκρατικής Αριστεράς στις 17/1/2011

Η κρίση να αποτελέσει τουλάχιστον μια ευκαιρία για πράσινες λύσεις

Του Νίκου Χρυσόγελου
Στελέχους των Οικολόγων Πράσινων

Από το 2008 έχουμε εισέλθει σε μια βαθιά παγκόσμια κρίση με πολλές όψεις. Ξεκίνησε ως χρηματοπιστωτική κρίση μιας «εικονικής» οικονομίας στις ΗΠΑ και μετατράπηκε σε μια παγκόσμια οικονομική κρίση που καταπίνει τρισεκατομμύρια δολάρια και καταστρέφει τις ζωές εκατοντάδων εκατομμυρίων πολιτών. Αλλά η σημερινή κρίση είναι παράλληλα οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει τη δική της συμβολή στην οικονομική και δημοσιονομική κρίση που ζούμε στη χώρας μας. Αλλά τα χαρακτηριστικά της ελληνικής κρίσης έχουν να κάνουν κατά πολύ με το αποτυχημένο οικονομικό μοντέλο που ακολουθήσαμε τα τελευταία χρόνια, με την έκρηξη της κατανάλωσης και τη συρρίκνωσης της πραγματικής οικονομίας, την υιοθέτησης ενός μοντέλου όπου ευημερούν ορισμένοι δείκτες (πχ ΑΕΠ) αλλά χειροτερεύουν οι δείκτες που δείχνουν αν πράγματι μια κοινωνία αναπτύσσει τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές υποδομές της και μια οικονομία με μέλλον.
Η δημοσιονομική διάσταση της κρίσης είναι πολύ σημαντική αλλά συνδέεται με το μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες και είναι αποτέλεσμα της χρεοκοπίας του πολιτικού συστήματος. Οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών ακολούθησαν μια καταστροφική πολιτική που συνέβαλε στη δημιουργία μιας προβληματικής οικονομίας και επιδείνωσε τα δημοσιονομικά προβλήματα. Στα προβλήματα διαρθρωτικής φύσης περιλαμβάνονται και η διαφθορά, οι πελατειακές σχέσεις, η σπατάλη των φυσικών και οικονομικών πόρων στη λογική της νομής της εξουσίας, αλλά και η ανικανότητα του πολιτικού συστήματος να παίξει ένα ρόλο στην στροφή προς τη βιωσιμότητα
Τόσο η προηγούμενη όσο και η σημερινή κυβέρνηση απέτυχαν πλήρως να διαχειριστούν με λογικό και συνεκτικό τρόπο την κρίση ώστε να περιοριστούν οι επιπτώσεις της. Αντίθετα έκαναν ότι …μπορούσαν για να ενταθούν οι επιπτώσεις της κρίσης και να υποστούμε το μέγιστο των συνεπειών της.
Η προηγούμενη κυβέρνηση της ΝΔ είδε το πλοίο να κατευθύνεται στα βράχια (καταχρέωσε τη χώρα και γενίκευσε τη διαφθορά) και, αντιλαμβανόμενη ότι θα βυθιστεί σύντομα, το εγκατέλειψε βιαστικά.
Η σημερινή κυβέρνηση διαχειρίστηκε το πρόβλημα με προχειρότητα κι αποσπασματικότητα και είναι συν-υπεύθυνη για το ότι το ΔΝΤ μπήκε στην Ελλάδα και την ΕΕ. κάτι που επέτεινε την κρίση με την υιοθέτηση κοινωνικά άδικων και αναποτελεσματικών μέτρων. Προεκλογικά υποσχέθηκε πράγματα που ήταν αδύνατο να γίνουν, σαν να μην γνώριζε το πρόβλημα. Κέρδισε μεγάλη πλειοψηφία υποσχόμενη ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που κάνει. Έδειξε να αγνοεί και να αιφνιδιάζεται με την αντίδραση των αγορών και της ΕΕ, αν και θα έπρεπε να έχει πλήρη επίγνωση της κατάστασης. Διαχειρίστηκε εντελώς λανθασμένα από επικοινωνιακή άποψη τη δημοσιονομική και οικονομική κρίση. Εγκατέλειψε ακόμα και στα λόγια τα περί πράσινης ανάπτυξης πανικόβλητη και μεγέθυνε με τις επικοινωνιακές κινήσεις της το πρόβλημα δανεισμού, ενώ θα έπρεπε οι πρώτες κινήσεις της να αφορούν στην πράσινη μεταρρύθμιση της οικονομίας και τη μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος. Πελαγοδρόμησε σε αντιφατικές πολιτικές (ΔΝΤ, δανεισμός, τι ήθελε πραγματικά από την Ευρωζώνη και την ΕΕ). Δεν δημιούργησε πραγματικές συμμαχίες για μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης και για ένα Πράσινο New Deal. Κατάφερε έτσι να εντείνει την κρίση, να δημιουργήσει αρνητική ψυχολογία και να καταστήσει κεντρικό πλέον πρόβλημα της κρίσης αυτό του δανεισμού, προκαλώντας μεγαλύτερη ένταση του δημοσιονομικού προβλήματος με τις πολιτικές της (αύξηση του χρέους), κατάρρευση της πραγματικής οικονομίας, δημιουργία χιλιάδων ανέργων και διάλυση του κοινωνικού ιστού. Ακόμα και αν επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι για τη μείωση του ελλείμματος το αποτέλεσμα δεν θα είναι βιώσιμο αν η προσπάθεια αυτή αφήσει πίσω της εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους και φτωχούς καθώς και τεράστιο οικονομικό και περιβαλλοντικό χρέος.

Η Ελλάδα χρωστούσε ριζικές αλλαγές, πρώτα από όλα στον εαυτό της. Έπρεπε εδώ και καιρό να έχουν αντιμετωπιστεί τα σοβαρά οικονομικά και δημοσιονομικά προβλήματα της χώρας, αντί να κρύβονται κάτω από το χαλί. Αν είχαν εισακουστεί οι πολιτικές προτάσεις των Οικολόγων Πράσινων και των Ευρωπαίων Πράσινων θα είχε διαμορφωθεί έγκαιρα και με μικρότερο κοινωνικό κόστος μια στρατηγική εξόδου από την πολλαπλή κρίση ενώ θα είχαν δημιουργηθεί ευρύτερες συμμαχίες μέσα στην ΕΕ (πχ στο Ευρωκοινοβούλιο την ίδια μέρα με την υπογραφή του Μνημονίου ψηφίζονταν με μεγάλη πλειοψηφία η πρόταση των Πρασίνων για μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης, αλληλεγγύη στην Ελλάδα, ευρωομόλογα κα). Δεν θα γινόμασταν το μαύρο πρόβατο, οι κερδοσκόποι των αγορών δεν θα κατάφερναν να απομονώσουν τη χώρα, και - το πολύ σημαντικό- η αναγκαία δημοσιονομική εξυγίανση θα συνδέονταν με μεταρρύθμιση και όχι διάλυση της οικονομίας, αναβάθμιση των κοινωνικών υποδομών, προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος ως οικονομική αναγκαιότητα και ως ευκαιρία για δημιουργία νέων χιλιάδων πράσινων θέσεων εργασίας.
Η μεγαλύτερη αποτυχία και της κυβέρνησης και της τρόϊκας είναι το γεγονός ότι οι σημερινές πολιτικές όχι μόνο αφαιρούν εισοδήματα αλλά και υποχρεώνουν τα νοικοκυριά να δαπανούν από τον οικογενειακό τους προϋπολογισμό περισσότερα χρήματα για να καλύπτουν βασικές ανάγκες τους μια και οι - έτσι κι αλλιώς χαμηλού επιπέδου - κοινωνικές υποδομές υποβαθμίζονται περαιτέρω. Οι πολίτες πρέπει να καταβάλουν μεγαλύτερο ποσοστό του μειούμενου οικογενειακού προϋπολογισμού τους για δαπάνες εκπαίδευσης, φροντίδας της υγείας, μετακίνησης, φροντίδας των ηλικιωμένων, δημιουργικής απασχόλησης, αναψυχής κα.
Αλλά δεν μπορεί να υπάρξει μεταρρύθμιση προς όφελος της κοινωνίας χωρίς η κοινωνία να είναι συμμέτοχος σε αυτές τις αλλαγές, χωρίς να έχει προηγηθεί ένα πραγματικά ουσιαστικός διάλογος για το τι θα έπρεπε να αλλάξει. Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να υπάρξει μεταρρύθμιση με την κοινωνία να οδηγείται σε αντιπαράθεση και τον κοινωνικό ιστό σε διάλυση.

Αναγκαία η μεταρρύθμιση της ευρωζώνης
Αλλά δεν μπορεί να υπάρξει έξοδος από την κρίση και χωρίς σημαντικές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες προς:
- Μεταρρύθμιση των ευρωπαϊκών πολιτικών και της ευρωζώνης με βάση τις προτάσεις των Πράσινων που υιοθετήθηκαν με μεγάλη πλειοψηφία από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο στις 25-3-2010 (έκθεση του πράσινου Ευρωβουλευτή Sven Giegold.
- Σταδιακή αλλαγή της οικονομικής, νομισματικής και εμπορικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο από το στόχο της συνεχούς αλλά μη βιώσιμης μεγέθυνσης σε ποιοτικές μορφές οικονομικής δραστηριότητες που πετυχαίνουν ταυτοχρόνως οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους μέσω της καινοτομίας, της αλλαγής, της αποτελεσματικής χρήσης και ανακύκλωσης – επαναχρησιμοποίησης των φυσικών πόρων, μέγιστης αξιοποίησης ικανοτήτων και δεξιοτήτων των πολιτών με δίκαιο τρόπο.
- Έκδοση ευρωομόλογου με χαμηλό επιτόκιο τόσο για χρηματοδότηση σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου της επιστροφής του δανείου και μείωσης του χρέους, όσο και κυρίως για πράσινες, κοινωνικά υπεύθυνες και αναγκαίες επενδύσεις κυρίως σε τοπικό επίπεδο.
- Επιβολή μηχανισμών ελέγχου των βραχυπρόθεσμων κινήσεων χρηματιστηριακών κεφαλαίων.

Τι πρέπει να γίνει σε εθνικό/πολιτικό επίπεδο
Απαιτείται να διαμορφωθεί μια σωστή μακρο-οικονομική πολιτική και στρατηγική που θα διακρίνεται από σταθερότητα, οικολογική και κοινωνική βιωσιμότητα, δίκαιη διανομή του πλούτου, μεταρρύθμιση του φορολογικής πολιτικής και της οικονομίας προς πράσινη κατεύθυνση και αποτελεσματική διαχείριση των πόρων (φυσικοί και ανθρώπινοι). Χρειάζονται άμεσες πολιτικές πρωτοβουλίες για να εμπεδωθεί ένα πνεύμα δικαιοσύνης μεταξύ των πολιτών για την οικονομική κρίση. Κάποιος να πληρώσει αλλά κυρίως να επιστραφούν στα δημόσια ταμεία τα χρήματα που έχουν ιδιοποιηθεί είτε πολιτικοί είτε στελέχη της δημόσιας διοίκησης (υποθέσεις Siemens, εξοπλιστικά προγράμματα, C4I, ΟΣΕ κα). Δημοσιοποίηση των «πόθεν έσχες» της τελευταίας 10ετίας για πολιτικούς και στελέχη της διοίκησης, με πρόσκλησή να δικαιολογήσουν κάθε ετήσια αύξηση περιουσιακών τους στοιχείων. Αποκτήματα που δε δικαιολογούνται επαρκώς, θα πρέπει να έχουν ετήσια φορολόγηση της τάξης του 10% της αξίας τους επί 10ετία, ακόμη και αν έχουν αλλάξει χέρια. Μη δικαιολογούμενες διαφορές θα δημεύονται στο εξής άμεσα.

Χρειάζεται να δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη διεθνής Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου του χρέους, (που να δημιουργηθεί με απόφαση του ελληνικού κοινοβουλίου για να έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε όλα τα στοιχεία και στην οποία θα πρέπει να συμμετέχουν κυρίως Έλληνες και ξένοι ειδικοί και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών). Η Επιτροπή αυτή θα εξετάσει πώς φτάσαμε σε αυτό το χρέος και «που πήγαν τα λεφτά», θα διερευνήσει δηλαδή πως διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε το ελληνικό χρέος, ποιες πλευρές του συνδέονται με λάθος πολιτικές και οικονομικές επιλογές και ποιες με διαφθορά, που έγιναν υπερκοστολογήσεις και που διαφαίνεται ότι προωθήθηκαν έργα που δεν είχαν ευνοϊκό αποτέλεσμα για τη βιωσιμότητα της χώρας. Μέσα από μια τέτοια έρευνα μπορούμε να διαπιστώσουμε και τα λάθη του μοντέλου ανάπτυξης αλλά και του πολιτικού συστήματος αλλά και τι πρέπει να αλλάξουμε ως χώρα.

Αντιμετώπιση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής
Ο περιορισμός της φοροδιαφυγής, της διαφθοράς και της ιδιοποίησης δημόσιων αγαθών είναι από μόνα τους πηγές εξεύρεσης πόρων για την μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, που δεν έχουν όμως μέχρι σήμερα ανέβει ψηλά στην ατζέντα. Η παράλληλη ή «μαύρη οικονομία» υπολογίζεται σε 40% της πραγματικής και δηλωμένης, αλλά πολλές φορές μεγάλα εισοδήματα δεν προέρχονται από εργασία αλλά από αντικοινωνικές δραστηριότητες, όπως οι μίζες (στελεχών της διοίκησης σε κρίσιμες θέσεις), το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων, το trafficking, η καταπάτηση δημόσιων και δασικών εκτάσεων, η κατάχρηση χρημάτων από δημόσια ή δημοτικά ταμεία κα. Η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής δεν είναι όμως τεχνικό αλλά κατεξοχήν πολιτικό πρόβλημα μια και κορυφαία στελέχη των κυβερνήσεων αξιοποίησαν τις θέσεις τους για να πλουτίσουν ή να παραβούν την νομοθεσία με αξιοποίηση «παράθυρων» στη νομοθεσία χωρίς ποτέ να εξεταστούν επί της ουσίας οι πηγές που τους στήριζαν στην επίδειξη πλούτου.

Μείωση των εξοπλιστικών δαπανών
Η μείωση εξοπλιστικών δαπανών και η συνεννόηση με την Τουρκία για ακόμη μεγαλύτερες αμοιβαίες περικοπές θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν πολύ περισσότερα χρήματα από όλες τις περικοπές μισθών και συντάξεων. Περίπου το 1/3 του χρέους της χώρας οφείλεται στα εξοπλιστικά προγράμματα. Στο διάστημα 1995-2008 έχουν δαπανηθεί από τη χώρα μας πάνω από 98 δις ευρώ για εξοπλιστικά προγράμματα όταν το χρέος σήμερα είναι 300 περίπου δις. Και για τα περισσότερα εξοπλιστικά προγράμματα υπήρξαν μεγάλες «νόμιμες» προμήθειες ή μίζες που πληρώνει ακριβά η κοινωνία. Το εξωφρενικό είναι ότι παρά την κρίση η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να διαθέσει επιπλέον δυο δισεκατομμύρια ευρώ τα επόμενα χρόνια για την κατασκευή νέων υποβρυχίων από τα ναυπηγεία για να πουληθούν σε αραβικά και γερμανικά κεφάλαια, με τον όρο μάλιστα να μην αναλαμβάνουν άλλες εμπορικές δουλειές. Κι όμως θα μπορούσαν τα ναυπηγεία να γίνουν βιώσιμα μέσα από την στροφή τους σε κατασκευές πράσινων τεχνολογιών (πχ εξαρτήματα για ανεμογεννήτριες, σιδηρόδρομος, κα) παράλληλα με αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων τους.

Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσω της (πράσινης) καινοτομίας
Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας μπορεί να προέλθει όχι από την περικοπή μισθών - μια και κατά μέσον όρο το εργατικό κόστος είναι σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ των 15 σχετικά χαμηλό - αλλά μέσα από την καινοτομία, την υπεύθυνη κοινωνικά και περιβαλλοντικά επιχειρηματικότητα, την βελτίωση της εκπαίδευσης, τη μείωση της γραφειοκρατίας, τη βελτίωση των υποδομών (πχ αναβάθμιση σιδηροδρόμου, συνδυασμένες μεταφορές), την πρόσβαση σε κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία (χαμηλότερο κόστος δανεισμού) καθώς και με την αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων και της ενέργειας που συμμετέχουν σημαντικά στο κόστος των προϊόντων και των υπηρεσιών.
Η στροφή προς την πράσινη οικονομία δεν σημαίνει απλώς κατανάλωση πράσινων προϊόντων που παράγονται σε άλλες χώρες αλλά και ενθάρρυνση της παραγωγής πράσινων προϊόντων (πχ φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες, οικολογικά προϊόντα καθημερινής χρήσης, βιολογικά τρόφιμα, συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας) με περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνες διαδικασίες στη χώρα μας και την ανάπτυξη των κατάλληλων υποστηρικτών υπηρεσιών. Μεγάλες βιομηχανικές μονάδες (πχ ναυπηγεία) θα μπορούσαν να στραφούν στην παραγωγή ανάλογων προϊόντων, ενώ εταιρίες όπως ή ΔΕΗ θα πρέπει να προετοιμάσουν τη μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή μέσω της αύξησης της συμμετοχής τους στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, της χρήσης βιομάζας στο καύσιμο μαζί με το λιγνίτη και της παραγωγής εξαρτημάτων και συστημάτων για ΑΠΕ που θα συνέβαλε στη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας (όπως έχουν προτείνει οι Οικολόγοι Πράσινοι για την Κοζάνη-Πτολεμαϊδα αλλά και τη Μεγαλόπολη).

Δημοσιονομικού χαρακτήρα παρεμβάσεις με πράσινη λογική
Καμία οικονομία δεν μπορεί να είναι βιώσιμη μακροχρόνια αν δανείζεται όλο και περισσότερα για να καταναλώνει όλο και πιο πολύ, παράγοντας όλο και λιγότερα. Αλλά και η δημοσιονομική εξυγίανση για να είναι βιώσιμη πρέπει να συνδεθεί με μια οικονομία που αποσυνδέεται από την αυξανόμενη χρήση πρώτων υλών και επιτυγχάνει τη μείωση του κοινωνικού χάσματος και των κοινωνικών ανισοτήτων.
Πλέον θα πρέπει να απαιτούμε ως πολίτες να εγκαταλειφθούν έργα και δραστηριοτήτες που απορροφούν μεν μεγάλα ποσά και δημιουργούν την ψευδαίσθηση οικονομικής ανάπτυξης αλλά δεν συμβάλλουν πραγματικά στην οικονομική, κοινωνική και οικολογική βιωσιμότητα. Για παράδειγμα, η σπατάλη των Ολυμπιακών Αγώνων συνέβαλε ξανά στον εκτροχιασμό του χρέους, η εκτροπή του Αχελώου - αντί της επένδυσης σε έργα εξοικονόμησης νερού- είναι επιλογή που όχι μόνο δεν λαμβάνει υπόψη την περιβαλλοντική πολιτική αλλά και συμβάλει στη σπατάλη χρημάτων, η ατελείωτη παραγωγή υπερ-κοστολογημένων μελετών –που είναι συχνά αντίγραφο άλλων εξίσου ακριβών μελετών - και έργων βιτρίνας στερεί πόρους από απαραίτητα έργα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Για ποιο λόγο να συνεχίσουμε τα ίδια λάθη;
Βασικό εργαλείο οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής πολιτικής θα μπορούσε να είναι μια δίκαιη και με κοινωνικούς – περιβαλλοντικούς, όχι μόνο εισπρακτικούς, στόχους μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, που να εμπνέει παράλληλα αίσθημα δικαιοσύνης στον πολίτη και να θέτει σαφείς κανόνες στους επιχειρηματίες. Μεταξύ των στόχων μιας τέτοιας φορολογικής μεταρρύθμισης θα έπρεπε να είναι η ελάφρυνση της επιβάρυνσης της εργασίας και η φορολόγηση της σπατάλης και της προκλητικής κατανάλωσης, η επιβάρυνση της ρύπανσης – πράσινοι φόροι, εργαλεία κοινωνικής συνοχής στο εσωτερικό της χώρας με αναδιανομή πόρων και υποδομών όχι μόνο μεταξύ κοινωνικών ομάδων αλλά και περιοχών. Το φορολογικό σύστημα δεν θα πρέπει να ταλαιπωρεί με υπερβολική γραφειοκρατία τον πολίτη και δεν πρέπει να αλλάζει συνεχώς.
Δεν έχει κατανοηθεί ακόμα ότι μπορούμε να πετύχουμε μείωση των ελλειμμάτων μέσω σημαντικών αλλαγών στο παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο, πχ περιορίζοντας την κατανάλωση πετρελαιοειδών, βελτιώνοντας τις συγκοινωνίες, κάνοντας ορθολογική χρήση των πόρων. Παράλληλα με την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών και τη σύγκρουση με τη διαφθορά και τη φοροδιαφυγή, μια «πράσινη λογική για την οικονομία» θα συγκέντρωνε επενδύσεις και οικονομικά εργαλεία σε τρεις βασικές προτεραιότητες που θα άλλαζαν την κατεύθυνση της οικονομίας:
• Βιώσιμη ανασυγκρότηση της υπαίθρου, με κορμό τη βιολογική παραγωγή, αναβίωση της τοπικής και περιφερειακής κλίμακας στην οικονομία, εξισορρόπηση - σύνδεση του κυρίαρχου τομέα κάθε περιφέρειας με τις υπόλοιπες τοπικές οικονομικές δραστηριότητες.
• Προώθηση και αναβάθμιση των συλλογικών αγαθών και υπηρεσιών με στόχο να ξαναγίνει η ποιότητα ζωής δικαίωμα για όλους ανεξάρτητα από αγοραστική δύναμη, ως παράλληλος «κοινωνικός μισθός».
• Επείγουσα ενεργειακή στροφή, με απεξάρτηση από πετρέλαιο και λιγνίτη, προώθηση εναλλακτικών λύσεων στη χρήση του ΙΧ, αλλά και επενδύσεις σε εξοικονόμηση και σε ανανεώσιμες πηγές, σχεδιασμένες ώστε να προσφέρουν συμπληρωματικά εισοδήματα στο μεγαλύτερο δυνατό αριθμό νοικοκυριών.

Στοιχεία της στροφής της οικονομίας προς κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες μορφές είναι:
- Εκτεταμένα προγράμματα μόνωσης του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού κτιρίων, σε κουφώματα, εξωτερικούς τοίχους και στέγες, που στρέφουν τον τομέα της οικοδομής σε κατευθύνσεις που δεν απαιτούν άλλη οικοδομήσιμη γη και διασώζουν χιλιάδες θέσεις εργασίας. Αυτό σημαίνει κυρίως μικρομεσαίες επιχειρήσεις – θα μπορούσαν να δημιουργηθούν και κοινωνικές επιχειρήσεις με ενθάρρυνση και ενίσχυση από τους δήμους .
- Μαζική δημιουργία ηλιακών στεγών για παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά και ΑΠΕ γενικότερα. Θεωρούμε απαραίτητη μόνο απλή στατική μελέτη για φωτοβολταϊκά και απόφαση πλειοψηφίας της συνέλευσης των ιδιοκτητών, χωρίς άλλες διαδικασίες για άδεια και χωρίς να θεωρούνται οι ένοικοι επιχειρηματίες ή έμποροι ενέργειας.
- Παραγωγή ενέργειας από γεωργικά υπολείμματα και περιβαλλοντικά υπεύθυνες καλλιέργειες στις αγροτικές και ημιαστικές περιοχές.
- Παραγωγή κομπόστ από οργανικά απόβλητα στις πόλεις και στις αγροτικές περιοχές. Αξιοποίηση επίσης αποβλήτων ελαιουργείων και λάσπης (ιλύος) βιολογικών καθαρισμών
- Συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας και νερού στα σπίτια.
- Δημιουργία δικτύων πρασίνου, πεζόδρομων, ποδηλατόδρομων και άνοιγμα ξανά των δρόμων του νερού (δημιουργία οικολογικών διαδρόμων-διαδρομών μέσα στις πόλεις) ώστε να δημιουργηθούν τα ανοίγματα που είναι απαραίτητα για την ανανέωση του αέρα, τη διάχυση της ρύπανσης, τη βελτίωση του κλιματισμού, την επιστροφή της φύσης στην πόλη.


Βελτίωση της ζωής μας και βελτίωση των δημοσιονομικών
Τομείς που επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής και τα εισοδήματα, αλλά και τα δημοσιονομικά (ελλείμματα, χρέος) είναι η υγεία, η κατοικία/ενέργεια, τα απόβλητα, οι μετακινήσεις, η αναψυχή-επικοινωνία, η παιδεία και οι οινωνικές υπηρεσίες. Σημαντική εξοικονόμηση πόρων θα μπορούσε να προέλθει στον τομέα της υγείας όχι μόνο με την αντιμετώπιση της διαφθοράς και των υπερτιμολογήσεων αλλά και με βελτίωση των συνθηκών ζωής, του περιβάλλοντος και της διατροφής, ώστε να βελτιωθεί η υγεία των πολιτών. Η αναποτελεσματικότητα του συστήματος πρωτοβάθμιας περίθαλψης αλλά και η απουσία προληπτικής πολιτικής στην υγεία έχει οδηγήσει σε σημαντική αύξηση όχι μόνο των δημόσιων αλλά και των ιδιωτικών δαπανών υγείας.
Στην Ελλάδα και για το διάστημα 1995-2005, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δαπανών έφτασε κατά μέσον όρο το 4,7%, αλλά η αύξηση αυτή αντιστοιχεί σε σωρευτική μεταβολή +58 στη δεκαετία. Το 2005 οι δαπάνες περίθαλψης («υγείας») ανά κάτοικο στην Ελλάδα (σταθμισμένες) έφταναν τα 3000 δολάρια, υψηλότερες από το μέσο όρο στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ, υπερβαίνουν τις αντίστοιχες δαπάνες χωρών με υψηλότερο ΑΕΠ, όπως η Φιλανδία, η Σουηδία, η Ιρλανδία, η Ιαπωνία, η Ισπανία, η Ιταλία και η Βρετανία.
Το ποσοστό ιδιωτικών δαπανών στις συνολικές δαπάνες υγείας στην Ελλάδα ήταν το 2005 το υψηλότερο μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ: 57,1% έναντι 54,9% στις ΗΠΑ (που οδήγησε τον Μπ. Ομπάμα στη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας). Η ταχύρρυθμη αύξηση των δαπανών υγείας ανά κάτοικο μετά το 1996 αποτελεί όχι τόσο δείκτη οικονομικής ανάπτυξης αλλά κυρίως δείκτη ταχύτατης μεγέθυνσης της ιδιωτικής δαπάνης των νοικοκυριών για θέματα περίθαλψης. Η οικονομική κρίση και οι κοινωνικά άδικες επιλογές οδηγούν σε αύξηση των ιδιωτικών δαπανών υγείας για τα νοικοκυριά σε συνδυασμό με την επιδείνωση της υγείας. Την ίδια περίοδο και τα ασφαλιστικά ταμεία είναι υπερχρεωμένα με τις δαπάνες του κλάδου «υγείας».
Μια σειρά περιβαλλοντικοί παράγοντες και οι συνθήκες ζωής στις πόλεις επηρεάζουν την υγεία και οδηγούν σε αύξηση και των δημόσιων και των ιδιωτικών δαπανών:
- Οι 6 στις 10 πιο επιβαρυμένες ευρωπαϊκές πόλεις με ατμοσφαιρικούς ρύπους είναι ελληνικές. Κάθε χρόνο τουλάχιστον 580-3000 συνάνθρωποι μας στην Αττική χάνουν πιο πρόωρα τη ζωή τους εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, 20.000 άτομα πεθαίνουν σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας κάθε χρόνο από περιβαλλοντικούς παράγοντες χωρίς να υπολογίζουμε αυτούς που ασθενούν κάθε χρόνο εξαιτίας του τρόπου ζωής, της διατροφής, της ρύπανσης, της έκθεσης σε επιβλαβής και τοξικές ουσίες
- Χιλιάδες άτομα σκοτώνονται ή τραυματίζονται σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα κάθε χρόνο (από τα πιο υψηλά ποσοστά σε ευρωπαϊκό επίπεδο).
- Πολλοί ηλικιωμένοι τραυματίζονται λόγω κακών πεζοδρομίων και προβλημάτων ασφαλούς πρόσβασης (γεμάτο το ΚΑΤ και άλλα νοσοκομεία).
Φυσικά αυτά μεταφράζονται και σε αυξημένο κόστος για το σύστημα υγείας αλλά και για τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την υγεία θα απέδιδε τόσο σε επίπεδο βελτίωσης της υγείας όσο και σε επίπεδο περιορισμού των δαπανών για περίθαλψη.
Από την άλλη άνθρωποι που έχουν προβλήματα υγείας αναγκάζονται να απομονώνονται στο σπίτι τους λόγω μη βιώσιμων γειτονιών αλλά και να πληρώνουν αυξημένες δαπάνες για την διασφάλιση ανεκτών συνθηκών ζωής (χρήση αιρ κοντίσιον) και μετακίνησης (ταξί, ΙΧ για μετακινήσεις).
Αλλαγές στην διατροφή αλλά και η ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρμάκων έχουν συμβάλλει στην αύξηση των λεγόμενων ασθενειών του πολιτισμού και στην ύπαιθρο.

Κοινωνική, αλληλέγγυα οικονομία
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες συμμετέχουν σε κοινωνικές επιχειρήσεις που περιορίζουν την ανεργία και επιτυγχάνουν κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους. Για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης - λόγω των περιοριστικών μέτρων- ανεργίας και φτώχιας πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην προώθηση κατάλληλου θεσμικού πλαισίου και εργαλείων χρηματοδότησης και ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας.
Η ανάπτυξη συνεταιρισμών παραγωγών – καταναλωτών, τοπικών δικτύων ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών χωρίς χρήματα, ή άλλων μορφών κοινωνικής συνεργασίας όπως θεσμοί εναλλακτικών χρηματοδοτήσεων στα πρότυπα της Ηθικής Τράπεζας στην Ιταλία και σε άλλες 6 χώρες και ανάλογων τραπεζών (Oekobank) σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, θα αποτελέσουν βασικό στοίχημα για την ελληνική κοινωνία.

«Επιστροφή» της αφαίρεσης εισοδήματος μέσω οικολογικών παρεμβάσεων
Αφαιρέθηκε και θα αφαιρεθεί σημαντικό ποσοστό του εισοδήματος ενώ θα βαθύνει το χάσμα στην κοινωνία με τα μέτρα που προωθούνται από την κυβέρνηση με την πίεση των ανεξέλεγκτων αγορών, της ΕΕ και του ΔΝΤ. Η ύφεση χτυπάει ιδιαίτερα τις ευάλωτες οικονομικές δραστηριότητες. Χρειάζεται, λοιπόν, άμεσα να προωθηθούν, κυρίως από την αυτοδιοίκηση, παράλληλα με την απαίτηση για αλλαγή των πολιτικών, δράσεις «εξισορρόπησης» ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή. Αυτές μπορεί να προέλθουν από μια γενναία μεταρρύθμιση της οικονομίας προς πράσινη κατεύθυνση, με τη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για την κοινωνική οικονομία και τον τρίτο τομέα (κοινωνικές επιχειρήσεις), και κυρίως με την «επιστροφή» της απώλειας εισοδήματος μέσω της αναβάθμισης υπηρεσιών και υποδομών που θα ελαφρύνουν την επιβάρυνση του οικογενειακού προϋπολογισμού και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. Κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται με τη βελτίωση των γειτονιών, των συγκοινωνιών, της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, των συνθηκών ζωής και της υγείας (και όχι απλώς της περίθαλψης), της παιδείας και των ευκαιριών δημιουργίας θέσεων εργασίας.
Οι Δήμοι μπορούν να βοηθήσουν στην μεταρρύθμιση της οικονομίας αλλά και να προωθήσουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές υποδομές ώστε να μπορούν να ζουν καλύτερα οι πολίτες με λιγότερα χρήματα. Μπορούν επίσης να συμβάλλουν στη δημιουργία πηγών εσόδων για την τοπική οικονομία και θέσεων εργασίας σε τοπικό επίπεδο. Τέτοιες πρωτοβουλίες των δήμων μπορεί να είναι προς την κατεύθυνση:
• Δημοτικών επιχειρήσεων ή συνεταιρισμών για την προώθηση ΑΠΕ κυρίως μέσα στις πόλεις. Δημοτικές ή κοινωνικές επιχειρήσεις μπορούν να ετοιμάζουν δωρεάν ολοκληρωμένη μελέτη για κάθε ακίνητο ή ομάδα ακινήτων που ανήκουν σε άτομα που είναι κάτω από όριο της φτώχειας. Χρειάζονται κίνητρα για απασχόληση άνεργων επιστημόνων (επιδότηση θέσεων εργασίας και ασφαλιστικής εισφορών από ΟΑΕΔ) με σχετικές ειδικότητες μετά από κατάλληλη εκπαίδευση (χρηματοδότηση από Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο). Είναι αναγκαίο ένα συνεκτικό σχέδιο (περιβαλλοντικοί στόχοι, αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση, πολιτικές για αντιμετώπιση της φτώχειας και της ανεργίας, κλιματική-περιβαλλοντική πολιτική)
• Εταιριών λαϊκής βάσης μικροεπενδυτών για ανανεώσιμη ενέργεια σε τοπικό επίπεδο, παράλληλα με τις επενδύσεις των εταιριών και της ΔΕΗ.
• Ενθάρρυνσης με κίνητρα για δημιουργία οικοδομικών συνεταιρισμών για περιβαλλοντική και αισθητική αναγέννηση κτιρίων και γειτονιών (ενισχύσεις/επιδοτήσεις, χαμηλότοκα δάνεια, επιπλέον όροφος, συνένωση ακάλυπτων χώρων, αναγνώριση δαπανών για φοροαπαλλαγές κα).
• Ενδυνάμωσης-στήριξης διαφόρων δικτύων επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης, εξωχρηματικών συναλλαγών, συμμετοχή στη δημιουργία μηχανισμών χρηματοδότησης χαμηλού κόστους («Ηθική Τράπεζα». Όπου τα δίκτυα εξωχρηματικών συναλλαγών αυτά παίρνουν μεγάλη έκταση και υιοθετούνται από τις δημοτικές αρχές, μπορούμε να μιλάμε για παράλληλο «τοπικό νόμισμα», θεσμό που αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε περιοχές με εκτεταμένη ανεργία και φτώχεια. Κλειδί για την ανάπτυξή τους, αποτελεί το αίτημα να μη φορολογούνται οι υπηρεσίες αυτές ως χρηματικά εισοδήματα ή με ΦΠΑ, και να οριοθετούνται με κώδικα πρακτικών που να αποκλείει καταχρηστική εκμετάλλευσή τους από επιχειρήσεις.
• Δικτύων οικογειτονιών, δημιουργία οικολογικών ενοτήτων μέσα στον αστικό ιστό, με πεζόδρομους, πάρκα, δημόσιες πλατείες, ποδηλατόδρομους, σχολεία, εμπορικά κέντρα, φυσικές περιοχές μέσα στην πόλη ώστε να αναβαθμιστεί η ποιότητα ζωής και να μειωθούν οι ατομικές δαπάνες για παρόμοιες υπηρεσίες.
Η στροφή των δήμων προς πράσινες δραστηριότητες μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση των οικονομικών τους μέσω του εξορθολογισμού των δαπανών τους αλλά και με την ανάπτυξη πηγών νέων εσόδων κυρίως μέσω:
- επενδύσεων των στην εξοικονόμηση ενέργειας στα δημοτικά κτίρια και στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ). Με τα έσοδά τους από αυτές τις πηγές μπορούν να συμβάλλουν στη χρηματοδότηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής και κοινωνικής αναγέννησης των γειτονιών - επαναδημιουργίας - οικολογικής διαχείρισης των ρεμάτων και φυσικών περιοχών μέσα στις πόλεις, διαχείρισης πάρκων.
- Βελτιστοποίησης της διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων και μεγιστοποίηση της πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης κι ανακύκλωσης.
- Βελτιστοποίησης της διαχείρισης ανθρώπινου προσωπικού, εκπαίδευση, ανασυγκρότηση υπηρεσιών, ενθάρρυνση πρωτοβουλιών των πολιτών.

Μπορεί να βελτιωθεί ο οικογενειακός προϋπολογισμός και με πρωτοβουλίες σε ατομικό επίπεδο:
- μείωση δαπανών οικογενειακού προϋπολογισμού με ατομικές επιλογές στον τρόπο κατανάλωσης (κριτική κατανάλωση, μείωση σπατάλης ενέργειας και νερού, αποφυγή υπερβολικών συσκευασιών)
- επιλογή πιο οικονομικών τρόπων μετακίνησης (πχ μετακινήσεις με ποδήλατο ή τα πόδια για κοντινές αποστάσεις, μεγαλύτερο ποσοστό μετακινήσεων με ΜΜΜ αντί για ΙΧ)
- επαναχρησιμοποίηση και ανταλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών, εξω-νομισματικές συναλλαγές – τοπικά «νομίσματα»,
- αξιοποίηση κινήτρων που προσφέρουν μαγαζιά (πχ έκπτωση-πόντοι από τη χρήση τσάντας πολλαπλώς χρήσεων αντί για πλαστική μιας χρήσης), δήμοι (σύστημα χρέωσης δημοτικών τελών καθαριότητας με βάση την ποσότητα που πετάει ο δημότης και όχι με βάση τα τετραγωνικά μέτρα της κατοικίας ή διαμερίσματος), κράτος (πχ χρέωση ρεύματος από ΑΠΕ χωρίς φόρο άνθρακα, κλίμακα χρέωσης με βάση την κατανάλωση κα)
- Τοπικά δίκτυα εξωχρηματικών ανταλλαγών (L.E.T.S.), όπου ανταλλάσσονται απευθείας χωρίς χρήματα υπηρεσίες όπως επισκευές συσκευών, ιατρικές ή νομικές υπηρεσίες, φύλαξη παιδιών, ιδιαίτερα μαθήματα, και πολλά άλλα.

Νέες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις στο προσκήνιο
Ζούμε μια προσπάθεια οι υπεύθυνοι της κρίσης και της τραγικής αδυναμίας της κρίσης, τα κόμματα της κρίσης, να προσπαθούν να μιλάνε για ευθύνες αλλά αφηρημένα κυρίως για αν συνεχίσουν να μονοπωλούν το πολιτικό σκηνικό.
Από την άλλη δυνάμεις σαν το ΚΚΕ επιδιώκουν να καρπωθούν την συσσωρευμένη οργή χωρίς να διανοούνται να αναλάβουν την ευθύνη που τους αναλογεί αλλά κυρίως χωρίς να προτείνουν λύσεις για την έξοδο της κρίσης. Αν υιοθετούνταν οι προτάσεις σας θα οδηγούμασταν σε πλήρη κατάρρευση της οικονομίας και σε κοινωνική εξαθλίωση. Κι όμως αυξάνει την εκλογική επιρροή του όχι γιατί οι πολίτες πιστεύουν στις προτάσεις του αλλά ως αντίδραση στην σημερινή πραγματικότητα. Το προεκλογικό του μήνυμα τα λέει όλα «να κάνει την οργή δύναμη». Γιατί πράγμα δεν λέει, πως θα χρησιμοποιηθεί και για ποιο σκοπό αυτή η δύναμη δεν το ενδιαφέρει.
Έχουμε λοιπόν υποχρέωση να συγκροτήσουμε από τα κάτω μια πειστική, ρεαλιστική και με όραμα εναλλακτική πρόταση για την οικονομία και την κοινωνική οργάνωση βασισμένη στις πράσινες/οικολογικές προτάσεις και στην κοινωνική αλληλεγγύη. Αυτό θα πρέπει να εκφραστεί και σε εκλογικό επίπεδο αλλά και μέσα από μορφές αυτό-οργάνωσης της κοινωνίας. Μπορούμε να μετατρέψουμε την κρίση από πόνο σε μια ευκαιρία αλλαγών και μακροχρόνιας, ουσιαστικής ευημερίας για όλους, ¨όχι όμως πλέον στηριγμένης κατά βάση στα εισοδήματα που θα περάσει καιρός και αν μπορέσουν να επανέλθουν αλλά κυρίως μέσα από την ανάπτυξη κοινωνικών υποδομών και συνθηκών ζωής που επιτρέπουν να ζούμε καλύτερα, πιο ανθρώπινα, με καλύτερη υγεία και σχέσεις μεταξύ μας ακόμα και αν έχουμε μικρότερα εισοδήματα. Είναι όμως απαραίτητο να αναδείξουμε παντού την ευθύνη του πολιτικού συστήματος και των κυρίαρχων ακόμα κομμάτων καθώς και την ανάγκη να μπουν αυτά στο περιθώριο και να αναδειχθούν νέες και δημιουργικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις.
Ως ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θέλουμε να είμαστε το «παράθυρο που ανοίγει σε ένα σκοτεινό δωμάτιο», όχι να αποτελέσουμε στοιχείο ενός παρακμασμένου πολιτικού συστήματος, να πάρουμε και εμείς κάποιες καρέκλες σε ένα σάπιο σκηνικό. Αλλά για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να μαζικοποιηθούμε ως κόμμα και να συμμετάσχουν σε αυτό ζωντανές, δυνάμεις, νέοι άνθρωποι, άνθρωποι που δεν διακατέχονται από πολιτική κατάθλιψη αλλά από διάθεση για προσφορά, άνθρωποι που διαθέτουν δημιουργικότητα και διάθεση προσφοράς στο κοινό συμφέρον, γιατί μέσα από την βελτίωση των συνθηκών ζωής για όλους θα μπορέσουμε να ζήσουμε καλύτερα και σε προσωπικό/οικογενειακό επίπεδο.